Woensdag (3 oktober) hield parochie Maria Sterre der Zee een informatieavond over misbruikschandalen in de Rooms-Katholieke Kerk wereldwijd. Greet Kappers, zelf rooms-katholiek en redacteur bij Kerk in Den Haag, was daarbij. Een persoonlijke impressie.
In een goed gevulde zaal in de H. Paschaliskerk (Neuyhuiskade) werd Anke Bisschops door pastoor Dolf Langerhuizen voorgesteld als inleider en gespreksleider. Bisschops heeft veel ervaring met het begeleiden van pastores, religieuze oversten, pastorale teams en slachtoffers. Zo is zij als coach ook ingezet in de tijd dat commissie Deetman het onderzoek naar misbruik in Nederland onderzocht.
Commotie en protest
Bisschops schetste de historische context waarin het misbruik plaatsvond: een samenleving waarin praten over seksualiteit nog taboe was en er veel onwetendheid heerste over dit onderwerp. Het beschrijven van de historische context kan snel overkomen als vergoelijken, maar dat is het laatste wat zowel zij als de organisatoren van deze avond willen. Toch ontstond er naar aanleiding van dit verhaal commotie en protest. Op dat moment werd er gelukkig ruimte gegeven om dit te uiten. De aanwezigen konden hun boosheid, verdriet, ongeloof – en alle emoties die voelbaar aanwezig waren in de zaal – op tafel leggen. Vicaris Ad van der Helm, pastoor Dolf Langerhuizen en Anke Bisschops gingen op al die wisselende, vaak emotionele reacties in. Soms met een antwoord of een reactie, soms alleen door te luisteren.
Luisteren, ècht luisteren, is een enorm helpende kracht die vaak ernstig onderschat wordt. Het wordt de leiding van de Rooms-Katholieke Kerk nogal eens verweten: ga niet in de verdediging, maar luister nou eens naar wat er leeft onder de mensen! Luister!
Er nog bij horen?
Bisschops moest haar verhaal behoorlijk inkorten, maar dat schiep ruimte voor een zinvolle dialoog. Uiteindelijk gaat het er niet alleen om dat wij – katholieken – kunnen begrijpen hoe en waarom al deze ellende heeft plaatsgevonden. Het is ook belangrijk te weten welke vragen en emoties al de publicaties over misbruik bij ons oproepen. Wij, gewone kerkgangers, worden geconfronteerd met vragen uit de vrienden- en familiekring: ‘Wat doe je nog bij die kerk?!’ De één twijfelt over zijn of haar lidmaatschap: ‘Wil ik er nog wel bij horen?’ De ander maakt een onderscheid tussen zijn persoonlijke geloof en wat er in de kerkelijke organisatie allemaal wel of niet gebeurt: ‘Dat staat los van wat ik geloof.’ Een derde blijft lid van de gemeenschap waartoe hij/zij behoort. Want: ‘De kerk? Dat zijn wij. Je wilt het kind niet met het badwater weggooien.’
Pastoor Langerhuizen vertelde op een emotioneel moment wat het effect is op hemzelf en alle priesters in Nederland: durf je nog met je priesterboord de stad in te gaan? Want ook al is Nederland een voorbeeld voor andere landen met zijn onafhankelijke onderzoek door de commissie Deetman, dan wil dat nog niet zeggen dat huidige priesters door voorbijgangers op straat niet gezien worden als potentiële misbruikers. Ook bij hen zit veel boosheid, eenzaamheid en verdriet.
Celibaat en homoseksuelen
Anke Bisschops sneed verschillende onderwerpen aan: wat moet er aan preventie gedaan worden? Er moet veel aandacht zijn voor het opdoen van zelfkennis. Macht (en machtsmisbruik) is een cruciaal probleem in de RKK wereldwijd. Het is ondertussen wel goed dat wij ons realiseren dat er na 1990 geen enkele melding van misbruik in Nederland is gekomen.
Het celibaat kwam aan de orde. Veel mensen denken dat het celibaat medeoorzaak is van het misbruik in het Nederlandse verleden. Hier is echter geen (wetenschappelijk) bewijs voor. Wel komt het celibaat als onderwerp op de agenda van de Bisschoppensynode in 2019, vertelde Ad van der Helm.
Een ander pijnpunt is de houding van de kerk tegenover homoseksualiteit. Volgens Bisschops loopt de kerk wat betreft haar opvattingen hierover heel erg achter, en wordt het tijd om het kerkelijke standpunt te herzien. Sommige aanwezigen waren het hier niet mee eens – en dat tekent de grote verschillen in opvatting en beleving in de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland.
Er werd ook naar de toekomst gekeken: wat moet er gebeuren om ervoor te zorgen dat misbruik door geestelijken en kerkelijk werkers nooit meer voorkomt? Volgens Bisschops moeten geestelijken van hun voetstuk af en moeten zij opgeleid worden tot evenwichtige personen met gevoel voor het effect van de kleinste overschrijdingen op mensen, volwassenen en kinderen. En wij, gewone katholieken? Wij moeten niet zwijgen, onze ogen niet sluiten, geestelijken niet zelf op een voetstuk plaatsen, maar hen zien als gewone mensen met een bijzondere missie.
Het was een zinvolle avond, juist omdat de aanwezigen hun zegje konden doen, hun vragen konden stellen, hun emoties konden uiten. Ik hoop van harte dat bestuur en pastoraal team met Anke Bisschops een vervolg aan deze avond geven. Want er valt nog veel meer uit te wisselen en te bepraten. En we kunnen ervan uitgaan dat ook in andere landen op de wereld nog meer aan misbruik boven water zal moeten komen. Dat zal ook zijn weerslag hebben op de Nederlandse katholieke kerken.
Tekst: Greet Kappers
Website van de parochie: klik hier.
