‘Ik twijfel niet’, antwoordt kardinaal Wim Eijk aan de verslaggever van het NRC (04-04-15). Het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland uitte deze zekerheid in reactie op de heftige kritiek die hij te verduren krijgt in de media en daarbuiten. ‘Ik ben Christus niet nagevolgd als priester om het leuk te hebben’, zo relativeert hij de kritiek. Eijk twijfelt niet, hij weet zeker. Hij vindt het dan ook niet leuk als andere mensen katholieken aan het twijfelen brengen. Zoals zijn eigen baas, paus Franciscus. In januari 2018 verwijt hij de paus in Trouw (26-01-18) dat hij verwarring zaait over hertrouwde katholieken die deel willen nemen aan de eucharistie. De paus lijkt ruimte te willen bieden, Eijk vindt dat maar verwarrend. ‘Ik zou zeggen: schep gewoon duidelijkheid. Ten aanzien van dit punt. Neem die twijfel weg.’
Bewijs
Franciscus lijkt twijfel echter niet zo’n probleem te vinden, tenminste als je er niet in blijft hangen. In het beroemde interview van Antonio Spadaro, vertaald afgedrukt in Streven, vertelt onze heilige vader dat teveel zekerheid juist niet goed is. ‘Als iemand zegt dat hij God ontmoet heeft met een zekerheid die elke marge van twijfel uitsluit, dan zit het niet goed. Voor mij is dit een heel belangrijk gegeven. Als iemand op alle vragen een antwoord heeft, dan is dit juist het bewijs dat God niet met hem is.’ Twijfel, aldus de paus, is een krachtig teken dat iemand oprecht op zoek is naar de waarheid, hoe moeilijk die reis ook kan zijn. Twijfelaars zijn godszoekers.
Twijfel, verwarring, tegengestelde ideeën, conflicterende meningen: je moet er maar tegen kunnen. Geloof ontstaat bij de wrijving tussen het ideaal van een ongebroken leven en de praktijk van het gebroken leven van elke dag. Het uithouden van die spanning is precies wat het betekent om gelovig te zijn en te blijven. Sommige gelovigen houden die spanning niet uit. Ze zijn bang dat hun eigen twijfel hen van God zal afbrengen. Ze zijn bang dat de twijfels van anderen besmettelijk zijn. Ze zijn bang dat God misschien wel terugtwijfelt. En als God aan jou gaat twijfelen, dan is ’t bal.
Niet schamen
We worden als gelovigen geconfronteerd met krimpende kerken, kerkgebouwen die moeten worden afgestoten, priesters met onmenselijk grote parochies. Het is al lang niet meer cool om christen te zijn, sterker nog, we moeten ons stelselmatig verdedigen vanwege seksueel misbruik in pastorale relaties. De politiek wil ons achter de voordeur, de grachtengordelelite lacht ons uit. Genoeg om zelfs de sterkste geest te laten twijfelen.
Twijfelen is dus niets om je voor te schamen. Het brengt je dichter bij God. Bovendien voorkomt een gezonde portie twijfel dat we onze medegelovigen niet hooghartig de les lezen. Grootinquisiteurs zijn doodsbang voor twijfelaars. Ook de inquisiteurs die in ons eigen hart zetelen. Wie nooit twijfelt, stopt met denken. En wie stopt met denken, stopt zich te verbazen over Gods grootheid en goedheid. En wie stopt zich te verbazen, is eigenlijk overleden zonder te gaan liggen. Wie twijfelt, gelooft.
Frank Bosman
Frank Gerardus Bosman, cultuurtheoloog, is verbonden aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg. Frank en dochter Lisanne hebben een boek met geloofsgesprekken uitgebracht: ‘Vader, dochter, Heilige Geest’ (2018).
