De afzwaaiende deelnemers van de cursus Theologie voor geïnteresseerden werd een avond over humor en religie aangeboden. Dat relativeerde.
Acht deelnemers aan de driejarige cursus Theologie voor geïnteresseerden (TVG) kregen onlangs hun certificaat uitgereikt. Om de bijeenkomst extra feestelijk te maken is dr. Frank G. Bosman, rooms-katholiek cultuurtheoloog, uitgenodigd om een lezing te houden over ‘humor en religie’.
Bosman arriveert op de motor. Hij ziet er uit zoals ik heb gehoopt van iemand die spraakmakende opvattingen over theologie en geloof heeft: een lange baard, spijkerbroek en zwarte laarzen. Hij beweegt zich gemakkelijk door de zaal en brengt zijn verhaal met verve en – uiteraard – humor.
Beledigd
Bosman: ‘Humor en religie zijn niet per sé een goed paar. Een voorbeeld daarvan is wat er gebeurde met de cartoons van Charlie Hebdo in Frankrijk: hoeveel geweld dat heeft opgeroepen in de islamitische wereld omdat men zich beledigd voelde. Als je je beledigd voelt door een grap over jouw geloof gaat het eigenlijk om het beeld van God dat je in je hoofd hebt. Voordat we het weten gaan we die aanbidden, in plaats van de God waar de beelden iets over zeggen. Ik zie dat als het gesneden beeld dat je zelf van God hebt gemaakt. Dit gaat over het tweede gebod: gij zult u geen gesneden beeld maken. Als je als gelovige leert om humor, zelfrelativering, toe te laten, versplinteren de gesneden beelden in je hoofd en word je een toleranter mens. Bovendien: de ander heeft macht over je als je je beledigd voelt. Als je je vervolgens omdraait en wegloopt is die macht gebroken.
In elke gelovige zit ook een kleine grootinquisiteur die de ander vertelt wat niet klopt aan diens geloof of leven. Eigenlijk zeg je dan: ‘ik heb de waarheid’ en dat maakt je tot een intolerant mens die zich superieur opstelt. Met humor – jezelf en je opvattingen relativeren – kun je die grootinquisiteur in jezelf onder de duim houden.’
Gegniffel
Frank Bosman geeft voorbeelden uit de Bijbel onder het prikkelende kopje ‘Christus clown’. ‘Een aantal kenmerken van de nar en de clown zie je terug bij Christus. Net als een nar bespot Christus de gekroonde hoofden en als een clown steekt hij de draak met autoriteit. Deze verhalen gaan over hoe hij de maatschappelijke status quo volkomen ondersteboven gooit. Bijvoorbeeld in Lucas 6 bij de zaligsprekingen: gelukkig jullie die arm zijn, jullie rijkdom is het koninkrijk van God.’
Hij lardeert zijn betoog met verhaaltjes, filmpjes uit de reclamewereld en stukjes cabaret. Het lachen in de zaal begint eerst wat voorzichtig en onwennig, maar allengs wordt er meer gegniffel hoorbaar. Waar door de titel van de lezing misschien de indruk werd gewekt dat er geschaterd kon worden, viel dat tegen. Het doet me sterk denken aan de uitspraak van Godfried Bomans: ‘Humor is overwonnen droefheid.’ Dat is een van de dingen waar Bosman het over heeft als er een grap over jouw geloof gemaakt wordt: ‘Eerst doet het pijn omdat het gaat over iets wat jou heilig is. Dan komt het besef dat er wel iets van pijnlijke waarheid in de grap zit. En als je er vervolgens om kunt lachen heb je geleerd wat humor is.’
Greet Kappers
[hr style=”single”]
[box style=”0″]
Cursus TVG
Annemarie van Duijn, secretaris van het bestuur van de TVG: ‘Er bestaan geen toelatingseisen voor deelname aan de cursus, je hoeft ook geen lid van een kerk te zijn. De cursus is voor iedereen die dieper wil nadenken over vraagstukken die met het geloof te maken hebben. De cursus loopt goed, er is een nieuwe groep van zeventien deelnemers gestart.’
Over het succes van de cursus vertelt voorzitter ds. Jacob Korf: ‘We zijn nu ook met een zomerschool begonnen in de Nieuwe Badkapel, die daar uitstekend geschikt voor is. Daar kunnen veertig mensen aan deelnemen.’
[/box]
Het schilderij hierboven: Een dosis spot en humor over je zelfbeeld is gezond. Winter (l) en Lente (r) uit De vier jaargetijden van Giuseppe Arcimboldo, 1563.
