Marieke Stoel is veertig jaar cantor-organist van de vrijzinnige Houtrustkerk. Dat ze er al zo lang is, komt onder meer doordat ze er maatwerk kan leveren. ‘Het is elke keer weer nieuw.’
Nadat Marieke Stoel veertig jaar geleden als sollicitant een proefdienst in de Houtrustkerk gedaan had, liep ze een beetje stromeloos naar buiten. De sneeuw in. De voorzitter kwam haar achterna gerend: ‘Het is goed hoor!’ Ze was aangenomen. De oud-voorzitter – inmiddels in de negentig – zingt nog steeds in het koor.
Tijdens het interview zegt de jubilerende cantor-organist een paar keer: ‘Ik pas daar.’ Om verschillende redenen. Als meisje begon ze met orgelles in de Houtrustkerk, omdat het op loopafstand was. Haar moeder heeft haar – achteraf bezien – vrijzinnig opgevoed. En later ontdekte Marieke Stoel dat haar grootvader bij de opening van de Houtrustkerk aanwezig was.
‘Toen ik werd aangenomen waren ze voorzichtig over de duur van mijn aanstelling: “Misschien vijf jaar…” Er was zoveel leegloop. Ze waren somber: ooit zat het er helemaal vol, ook op het balkon dat nu al lang weg is. Het is altijd al een gemeente geweest met bejaarde leden. Al die veertig jaar was het: hoe moet dat, zonder jongeren? Maar er komen steeds weer nieuwe oude mensen bij.’
Stoel typeert de Houtrust als een intellectuele kerk. ‘Iedereen is bang om het zo te noemen, want het klinkt elitair. Maar zo is het gewoon. Het is een denkende kerk en dat spreekt een bepaalde groep mensen aan. Daar ben je nog niet zo aan toe als je jonger bent: je bent bezig met alle ballen in de lucht te houden. Als je een gezin hebt en werk, dan wil je in het weekend even helemaal niks hoeven. Tegen de tijd dat mensen met pensioen gaan, denken ze: en nou ik. Ook komen bij ons zoekende gemeenteleden terecht van wie het kerkgebouw is gesloten.’
Sfeer
Marieke Stoel leidt het koor – zo’n zestien leden – en de cantorij, bestaande uit vijf vrouwen. Het koor zingt bij bijzondere gelegenheden (delen uit) bestaande, grotere werken, die wat meer instudeertijd vergen. De cantorij zingt twee keer per maand na de overdenking. De andere weken speelt ze dan een passend orgelstuk.
‘Ik houd ervan om stukken te zoeken die bij de lezing en de preek passen, qua inhoud maar vooral qua sfeer. Als de predikant de schriftlezingen en liederen aan mij doorgeeft, weet ik enigszins welke kant het zal opgaan. Soms heb ik een stuk in mijn hoofd waarvan ik tijdens de preek denk: dit gaat’m niet worden. Ik duik dan in de kast voor een andere partituur. Als de cantorij zingt, krijg ik halverwege de week iets over de preek te horen. Dan maak ik een meerstemmige bewerking van een bestaand lied, speciaal toegesneden op de beschikbare stemmen. Of ik maak een nieuwe compositie, als ik de melodie niet bij de tekst vind passen. Donderdagavond studeert de cantorij die in, thuis oefenen ze en zondag voeren we het uit. Ik vind dit zo leuk! Omdat het elke keer weer nieuw is. Ik heb honderden bewerkingen en composities gemaakt. Het is maatwerk, ik weet precies welke stem wat kan zingen.’
Hobby
De koffieconcerten, die na de zondagse dienst in de Houtrustkerk worden gegeven, worden door Stoel georganiseerd. Verder geeft ze piano- en orgelles. Zelf heeft ze conservatorium gedaan, de opleidingen orgel en kerkmuziek. De tijden zijn wel veranderd: ‘Als ik een goede leerling heb die naar het conservatorium wil, zeg ik – als je iets anders kúnt, doe dat dan en blijf orgel als hobby ernaast doen. Er zijn haast geen vacatures. En als die er wel zijn, word je niet betaald voor het niveau waarop je bent afgestudeerd. Organisten verdienen het slechtst van alle musici. “Je vindt het toch zo leuk om te spelen?” Het komt voor dat een kerk orgelconcerten organiseert en de organist blij mag zijn als hij honderd euro krijgt.’
Op de vraag wat er veranderd is in die veertig jaar, antwoordt Marieke Stoel: ‘Een ontwikkeling waarin de Houtrustkerk voorop liep, is dat kerken naast het rode liedboek andere liederen gingen zoeken. Alles wat er maar nieuw kwam, al dan niet officieel uitgegeven, onderzochten we. Eva’s Liedboeken, de remonstrantse losbladige uitgave Tussentijds, Zingend Geloven, bundels van de Nederlandse Protestanten Bond, van de Haagse Ekklesia, gemeenteleden en predikanten kwamen met teksten. Dat dat kon is typerend voor de Houtrustkerkgemeente: nieuwsgierig en modern, maar het oude niet weggooien.’
Ze besluit: ‘Ik ben onder de indruk van de veerkracht van de gemeente, om in zwaar weer te zeggen – we pakken ons samen en we gaan voorwaarts. Dat maakt dat ik daar nog steeds graag blijf. Het is mijn kerkje. De gemeenschap, het geheel: ik ben ermee vergroeid.’
Tekst en foto: Margot C. Berends
Jubileum, zo. 27 jan. Dienst 10:30 u. Pauze. Orgelspel 12-12:30 u. Koor en cantorij. Houtrustkerk.
