Gelovigen die worstelen met zichzelf, kunnen zich in hun kerk eenzaam en verlaten voelen. Op een avond voor leden van buitenlandse kerken werd dit probleem besproken. ‘We moeten kwetsbaarheid erkennen.’
Multiculturele gelovigen kunnen elkaar ontmoeten in de ‘maatschappelijke kerk’, een initiatief van de katholieke stichting voor maatschappelijk werk Mara en de Haagse vrijwilligersorganisatie PEP. Pastor Gale van de pinkstergemeente Good News Ministries besprak onlangs het thema depressiviteit. ‘Van alle gelovigen die ik heb bijgestaan, zijn acht van de tien seksueel misbruikt geweest. Ze werden depressief en hebben uit schaamte hun leed verzwegen. Daarnaast bespeur ik eenzaamheid: veel oudere broeders en zusters hebben geen familie dichtbij wonen. Depressiviteit is een stille ziekte, ook onder kerkgangers.’
De Nederlands-Antilliaanse Gladys beaamt dat volmondig. Als christelijk psycholoog en gezinstherapeut steunt zij gelovigen uit buitenlandse (vooral evangelische) kerken. Op haar vraag aan het publiek wie denkt gelovigen te kennen die eenzaam rondlopen met psychische klachten, vliegen veel handen de lucht in. ‘Ik zie het als een schuldbekentenis dat we onze broeders en zusters te weinig helpen.’
Schaamte en schuld
Ze verklaart hoe dat komt: ‘Eeuwenlang bespraken we ons lichamelijke en geestelijke welzijn met een spiritueel leider of sjamaan, totdat het lichaam het exclusieve onderzoeksterrein van de natuurwetenschap werd. Wie met zichzelf in de knoop zit, moet maar in gesprek met een psycholoog of psychiater, denken we daarom tegenwoordig.’
Daarbij komt dat menig gelovige uit schaamte zijn problemen verdoezelt. ‘We moeten inzien dat we met onze eigen geloofsopvattingen pijnlijke taboes creëren. In de kerk strijden we tegen de zonde: we belijden dat Jezus is gekomen om ons daarvan te bevrijden. Dus wat zeggen we als iemand zich rot voelt? “Je moet bidden” of “We bidden ook voor jou”. Wat nou als gebeden niet helpen? Hoe moet diegene dan over zichzelf denken? Dat-ie onvergeeflijk gezondigd heeft? Niet gek, dat we liever onze problemen verzwijgen!’ Toehoorders zuchten, knikken, kijken naar beneden.
Ook persoonlijke drama’s kunnen geloofsbeelden en schuldgevoelens beïnvloed hebben, legt Gladys uit. ‘Stel, je was als kind getuige van huiselijk geweld door je vader. Wat moet je dan met de wrange gevoelens die opkomen bij het Onze Vader? Ben je gevoelloos als je je niet, zoals anderen, een geliefd en uniek kind van God voelt? Toen je God als goede redder hard nodig had, was hij afwezig, je gebeden waren vergeefs. Heb je schuld als het niet lukt om een intieme, persoonlijke relatie met God te ontwikkelen?’
Veiligheid
Gladys vertelt wat gelovigen kunnen doen om taboes te doorbreken. ‘Word je (met name als geestelijk leider) bewust van je eigen visie op psychische problemen. Vraag je af: ervaren gelovigen genoeg veiligheid en ruimte om ze bespreekbaar te maken? Organiseer gespreksavonden, maak elkaar ervan bewust dat bijbelteksten over existentiële problemen gaan. Wijs de weg naar specialisten, wees steunend: ga mee of bel iemand om te vragen hoe het bij de huisarts/specialist was.’
Pastor Gale: ‘We zijn toch één lichaam van broeders en zusters, één grote geloofsfamilie? Als er iets met je broer of zus gebeurt, wat doe je dan?’
Enkele toehoorders roepen het antwoord: praten.
‘Het is zo logisch en makkelijk’, zegt Gladys, ‘maar we maken het onszelf lastig. Christus heeft ons vrijgemaakt, we moeten leren vrij te handelen.’
Na afloop praten toehoorders met elkaar na. Iemand zegt: ‘Ik blijf me afvragen hoe je bezetenheid en psychoses kunt onderscheiden. En wanneer je moet overgaan van gebed naar psychische hulp. Daarover praat ik graag door.’
‘Jezus stelde zich kwetsbaar op’, zegt een ander. ‘Hij leert ons wat naastenliefde in de praktijk betekent: dat we elkaars kwetsbaarheid erkennen en voor elkaars zwakten opkomen. Liefde geeft levenskracht.’
Robert Reijns
Agenda ‘maatschappelijke kerk’: maraprojecten.nl/nieuws.
Ook in traditionele Nederlandse kerken is of wordt weinig ruimte genomen om over psychische of relatieproblemen in gesprek te gaan, meent Rob van Essen, voormalig visitator bij de Protestantse Kerk in Nederland en KDH-redacteur. Hij zegt: ‘Men wil de dominee niet “lastig” vallen. Geloof en psychisch welbevinden zijn gescheiden werelden. Door een toenemend aantal parttime predikanten beperkt men zich tot het crisispastoraat.’
