Een nieuwe lente, een nieuw geluid. ‘Ik droom van een kerk die niemand uitsluit op grond van geaardheid of sekse’. Aldus de Haagse pastoor Dolf Langerhuizen. Hij roept op tot ‘vrijmoedig spreken’, ook over heikele onderwerpen als vrouwelijke priesters en homoseksualiteit.
Op bezoek bij Dolf Langerhuizen, pastoor van de Haagse parochie Maria Sterre der Zee, Den Haag-Noord. Het treft, want net de dag ervoor was hij aanwezig op een druk bezocht symposium van het Werkverband van Katholieke Homopastores, belegd voor allerlei geïnteresseerden. Ook bisschop De Korte was aanwezig, evenals pastoraal werker Jan Eijken uit Den Haag. Thema was ‘De kracht van vrijmoedig spreken’.
‘Zwijgen en toedekken was pijnlijk en benauwend’
Met zo’n onderwerp is de actualiteit nooit ver weg. Niet alleen misbruikschandalen zorgen nog steeds voor nieuws. Ook het boek Sodoma (2019) van de Franse socioloog Frédéric Martel over ‘homofiele homofoben’ in het Vaticaan heeft een flinke steen in de vijver gegooid. Ten slotte verscheen onlangs een boek van de Amsterdamse priester Pierre Valkering, die op het feest van zijn priesterjubileum als homoseksuele man uit de kast kwam en een openhartig boek over zijn leven presenteerde.
Het ideale plaatje
‘Vrijmoedig spreken.’ Deze woorden zijn pastoor Langerhuizen uit het hart gegrepen. Of het nu om de positie van vrouwen of homoseksuelen gaat, het wordt volgens hem hoog tijd dat de ramen en deuren in de catholica wijd open gaan. Hij zegt: ‘De rooms-katholieke kerk heeft lange tijd een zwijgcultuur gekend. Lastige onderwerpen, daar liep je met een boog omheen. De traditie lag vast, was de heersende opvatting. Daar hoefde je niet over te discussiëren. We beoordeelden gedrag van mensen vanuit het zogenaamde ideale plaatje. Maar gelukkig zit er nu beweging in. De traditie is geen versteend pakket opvattingen, realiseren we ons nu steeds beter. Het is geen hete aardappel die je met een angstig gezicht moet doorgeven. Traditie is een levend iets, traditie gaat altijd een wisselwerking aan met de cultuur. Daarom is het veel beter om uit te gaan van de praktijk, van alles wat we in het leven tegen komen. In de meeste parochies gebeurt dat trouwens allang. Ook in mijn pastorale werk van alledag.’
‘Protestanten hebben het gemakkelijker’
De katholieke traditie van ‘zwijgen en toedekken’ noemt Langerhuizen ‘pijnlijk’ en ‘benauwend’ voor alle betrokkenen. ‘Vergeet ook niet dat de zwijgcultuur een vorm van macht vertegenwoordigde.’ Hij zal blij zijn als een andere koers wordt ingeslagen, al is er nog een lange weg te gaan. Van belang is in ieder geval dat in de kerk vrijmoedig gesproken moet kunnen worden, ‘zonder daarop te worden afgerekend’.
Opmerkelijk is dat de bastions waartegen velen nu te hoop lopen, regelrechte erfenissen zijn van het lange pontificaat – van 1978 tot 2005 – van paus Johannes Paulus II, de Poolse paus. Wat het open stellen van het priesterambt voor vrouwen betreft, vaardigde hij zelfs een discussieverbod af. Die uitspraak resoneert nog na, aldus Langerhuizen. Maar hier en daar proberen sommigen, onder wie ook bisschoppen, gelukkig de discussie te heropenen, te beginnen met het diakenambt dat voor vrouwen toegankelijk zou moeten zijn. ‘Ik hoop op nieuw onderzoek, op nog meer draagvlak, en wie zal het zeggen, als eindpunt vrouwelijke priesters. De anglicanen en oud-katholieken hebben ze al. Maar ik denk niet dat ik dat nog meemaak.’
Ongemakkelijke waarheid
Wat het homostandpunt in de catholica betreft, heeft Martels goed gedocumenteerde boek wereldwijd voor verbijstering gezorgd. ‘Het laat een zeer ongemakkelijke waarheid zien.’ Vanaf de jaren zeventig hebben homo-kardinalen in het Vaticaan voor een rigide anti-homobeleid gezorgd. De nieuwe tijd, met meer openheid, werd niet blij verwelkomd, maar als bedreiging van hun eigen tot dan toe verborgen en comfortabele leven gezien. Kernpunt werd de nieuwe bepaling dat homoseksualiteit ‘intrinsiek ongeordend gedrag’ is. Daar moeten katholieken het tot nog toe mee doen – althans officieel. Ook hier is het leven vaak sterker dan de leer. En ook op dit vlak hoopt Langerhuizen op nieuw beleid.
Hij zegt: ‘Ik droom van een kerk die niemand uitsluit op grond van geaardheid of sekse. En al helemaal geen kerk met sektarische trekjes. Ten diepste gaat het om het evangelie, waartoe Christus alle mensen roept’.
Moeilijkheid is dat de rooms-katholieke kerk een wereldkerk is die bovendien in eeuwen denkt. Dan hebben protestanten het gemakkelijker. Ze zijn plaatselijk of landelijk georganiseerd en kunnen zich daardoor sneller aanpassen. Zo was Langerhuizen onlangs te gast bij het afscheid van Frederik van Harten, predikant van de orthodoxe protestantse Prinses Julianakerk in Duindorp. Niet alleen mocht de pastoor in ambtsgewaad in het cortège van voorgangers meelopen – ‘dat was twintig jaar geleden ondenkbaar’ – hij ontwaarde ook vrouwelijke ambtsdragers. ‘Ook dat was daar tot voor kort onmogelijk.’
Ander nuttig werk
Eén kanttekening bij Langerhuizens vooruitgangsgeloof. Niet alle vrouwen zitten er op te wachten dat het diaken- of priesterschap wordt opengesteld voor vrouwen. Een van hen is Angela van der Toorn, ook uit Scheveningen. Zij verwoordt het klassieke standpunt. Alleen mannen priester? Geen enkele moeite mee. ‘Als Jezus anders had gewild, had hij wel vrouwelijke discipelen geroepen. Bovendien kunnen vrouwen op andere plaatsen in de kerk nuttig werk doen.’ Het mooiste voorbeeld volgens haar: Maria – de naamgeefster van de Mariamaand. Ze verheugt zich er al op.
Tekst: Jan Goossensen
