Literatuur en lezen als een reis. Marjolijn van der Stel – docent Nederlands op de Haagse middelbare school De Populier – kan zich er wel wat bij voorstellen, evenals Lonka van Baardwijk, een leesgrage leerling uit vwo-5.
‘Ik lees elke dag wel’, vertelt Lonka, ‘een paar hoofdstukjes voor ik ga slapen.’ Overdag verheugt ze zich er al op. Wat ze zo fijn vindt aan lezen? ‘Het klinkt misschien cliché, maar het voelt alsof je in een andere wereld bent. Even alles vergeten en lekker lezen.’ Op dit moment zijn haar favoriete boeken Het Bernini Mysterie van Dan Brown en Mythos van Stephen Fry. Lonka leest allerlei genres, maar vooral fantasy en young adult-literatuur. ‘Dit laatste genre is in de afgelopen tien jaar opgekomen en heel populair’, aldus Marjolijn. ‘Het vult het gat tussen kinderboeken en literatuur voor volwassenen. Andere favoriete genres zijn waargebeurde verhalen, fantasy en thrillers.’
Plezier
Hoe typeert Marjolijn het leesgedrag van haar leerlingen? ‘Van de brugklasleerlingen houdt ongeveer 90 procent nog wel van lezen, maar ergens tussen de tweede en de vierde ebt bij veel leerlingen het lezen weg. Het heeft ermee te maken dat ze het druk hebben voor school, maar natuurlijk ook met hun telefoon, internet en andere dingen.’
Er wordt soms gezegd dat de huidige generatie jongeren nauwelijks meer leest, maar Marjolijn neemt deze stelling niet meteen voor haar rekening. ‘Toen ik op de middelbare school zat, moesten we hooguit meer en dikkere boeken lezen dan de leerlingen nu. Maar ik zie niet dat er nu met minder plezier gelezen wordt. Bij de boekpresentaties in de vijfde is er bijna niemand die erg tegen zijn zin leest.’ Lonka knikt bevestigend. Het verrast niet dat dit voor haar geldt, maar ze ziet het ook bij haar klasgenoten.
Bij het lezen voor de lijst stelt Marjolijn zich soepel op: ‘Ik vind het belangrijk dát ze lezen en niet zozeer dat ze lezen wat ik voorschrijf. Niet alles mag, maar binnen de grenzen van oorspronkelijk Nederlands en fictie vind ik vrij veel goed. Leerlingen moeten hun eigen smaak kunnen ontdekken. Ik zeg altijd: als je een boek na dertig bladzijden nog steeds niet leuk vindt, moet je het wegleggen en iets anders zoeken.’
Jij en ik
Zoals reizen je wereld groter maakt, kan lezen ook dat effect hebben. Zo doet Lonka al lezend soms nieuwe inzichten op. ‘Doordat ik vanuit verschillende perspectieven lees, kan ik andere mensen beter begrijpen en me in hun situatie inleven. Misschien word ik van lezen wel iets empathischer’, lacht ze. Marjolijn vult aan: ‘Wanneer ik in de vierde of de vijfde literatuurgeschiedenis introduceer, zeg ik vaak: gewone geschiedenis gaat over oorlogen, grenzen en koningen. Literatuurgeschiedenis gaat eigenlijk gewoon over mensen. Je leest dat ze in de Middeleeuwen ook verliefd waren, of verdrietig of eenzaam. Literatuur is niet per se moeilijk; het gaat over mensen zoals jij en ik. Op die manier probeer ik ze enthousiast te maken. Lezen hoeft niet altijd ingewikkeld en filosofisch te zijn; het is ook fijne ontspanning.’
De Populier doet ook aan ‘vakoverstijgend literatuuronderwijs’. Marjolijn licht toe: ‘We werken aan meer samenhang tussen het literatuuronderwijs van de verschillende vakken. Een eerste project was een literatuurweek in vwo-5 over het thema onsterfelijkheid. Bij elke taal werd vanuit een andere invalshoek naar dit thema gekeken; bij Nederlands ging het over canonvorming.’
Onder het motto ‘zolang je als schrijver gelezen wordt, ben je niet dood’ trok de klas van Lonka naar begraafplaats Oud Eik en Duinen, waar veel beroemde schrijvers begraven liggen. Elke leerling had zich in een schrijver verdiept en vervolgens een grafrede over deze persoon geschreven. Daarbij was de opdracht om te beargumenteren waarom deze schrijver thuishoorde in de literaire canon – het geheel van hoogtepunten en bepalende werken uit de Nederlandse literatuur – of waarom niet, want die conclusie mocht ook getrokken worden. Lonka had met de in 2008 overleden J.J. Voskuil de meest recente schrijver te pakken. Hoe ze het vond? ‘Het was apart, maar ook leerzaam. Ik wist eerst bijvoorbeeld niet wat een canon was.’
Tekst: Irna van der Wekke / Foto: Margot C. Berends
