Nu is ze een vrouw, maar vroeger was ze man. Saskia vertelt: ‘Ik had vanbinnen ontdekt dat ik niet een man was. De verpakking was anders dan ik me voelde. Ik durfde niet meer te bidden. Ik was zo zondig dat ik toch niet een kind van God kon zijn. Op een gegeven moment kon en wilde ik niet meer vechten en zo leven. Ik heb toen op de fiets een poging tot zelfdoding gedaan.’ Na een lang transitieproces wordt Saskia uiteindelijk de transvrouw die ze nu is. ‘Dat zie ik als een zegen van God. Ik ben een gezegende vrouw.’
Wanneer je biologische sekse niet overeenkomt met hoe je je man of vrouw voelt, dan spreken we van ‘transgender’. Transpersoon zijn is anders dan travestie. Je kiest er niet voor om je niet thuis te voelen in je lichaam.
Feiten? Eén op de vijftig mensen, dus zo’n 340.000 in Nederland, voelt zich niet thuis in een mannelijk/vrouwelijk lichaam. Tweederde van hen voelt zich eenzaam, de helft heeft psychische problemen en 3% deed ooit een suïcidepoging. Transgender zijn is ingrijpend, voor jezelf en voor heel je omgeving, ook na een medische ingreep.
En hoe is het om te geloven als transgender? Gevoelens van angst en schaamte tegenover God (ga ik in tegen hoe ik geschapen ben?) en de geloofsgemeenschap (zullen ze me accepteren als ik zeg transgender te zijn?) drukken op mensen. Soms ook een wonderlijke bevestiging: ‘…toen voelde ik héél duidelijk tastbaar de hand van God zo vanachteren op m’n schouder… “Je bent op de goede weg. Het komt goed.” En daar voelde ik me zó door gesterkt.’
Plaatsvervangende schaamte
Al deze ervaringen lees ik in de bundel Wondermooi, zoals U mij gemaakt hebt, het eerste Nederlandse handboek over transgender, geloof en kerk. Van alles komt erin samen: ervaringsverhalen, achtergronden, bijbelteksten, pastorale tips en zelfs een kinder- en tienerprogramma over seksuele diversiteit (en: nee, daar word je kind geen homo of trans van als hij/zij dat al niet is).
De ervaringsverhalen raken me, zowel van transgenders als van hun partners. Ik voel plaatsvervangende schaamte voor de wonden die kerk en geloof hebben aangericht. Ik word ook aan het denken gezet. Hoeveel prettiger maak ik het als voorganger voor iedereen door in een kerkdienst een lied niet in wisselzang tussen mannen en vrouwen te laten zingen maar tussen hoge en lage stemmen?
De auteurs beseffen zelf dat hun verhalen nog wel erg blank en veelal protestants zijn en zien het boek als een opstap naar meer. De Protestantse Kerk komt in ieder geval in het najaar met een handreiking voor naampresentatie en zegen van een transgender in de kerkdienst. Ik hoop dat dit boek geloofsgemeenschappen veel zal aanreiken. Dat gaf het mij in ieder geval.
Stichting Transvisie (transvisie.nl) ondersteunt transgenders en hun naasten.
Tekst: Theo Hettema
Heleen Zorgdrager e.a., Wondermooi, zoals U mij gemaakt hebt: handreiking voor gelovige transgender personen en werkers in de kerk (Utrecht: KokBoekencentrum, 2019), ISBN 978 90 4353 038 5, € 19,99.
Theo Hettema is theoloog en voorzitter Algemene Kerkenraad van de Protestantse Kerk Den Haag.
