Het vuur in Edy Korthals Altes is nog niet gedoofd. Integendeel, de Haagse oud-diplomaat lijkt steeds radicaler te worden. Boek na boek getuigt hij van zijn inzet voor een betere wereld. Zijn jongste wapenfeit: actie tegen kernwapens.
‘Ik ben weer uit de mottenballen gekropen’, zegt Edy Korthals Altes met lichte zelfspot. De man die in 1986 zijn baan opzegde als ambassadeur in Spanje uit protest tegen, zoals hij zegt, ‘de waanzin van de wapenwedloop’, is weer actief geworden. Al is hij bijna 96 en inmiddels geheel blind, zijn geest is alert gebleven en zijn mentale blik misschien wel scherper dan ooit.
Onlangs was hij aanwezig in de Tweede Kamer om een petitie van de Haagse Gemeenschap van Kerken tegen de nucleaire wapenwedloop van een nabrander te voorzien. Niet alleen moeten Nederlandse politici een oproep doen aan de wereldleiders om de aantallen kernwapens te verminderen, aldus de kerken bij monde van voorzitter Ad van der Helm. Nee, zei Altes op persoonlijke titel er nog bij, we moeten Nederlandse piloten ook ontheffen van hun ‘kernwapentaken’. Met andere woorden: de Amerikaanse atoombommen moeten weg uit Volkel. De aanbieding van de petitie aan de waarnemend voorzitter van de Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken, Joël Voordewind, kreeg in de woorden van Altes zodoende de vorm van – treffende beeldspraak – een tweetrapsraket.
Droom
Naarmate hij ouder wordt, lijkt Korthals Altes zijn woorden meer kracht bij te zetten. Dat blijft niet onopgemerkt. Hij figureert prominent in het recente boek De zin van het leven van Fokke Obbema, de Volkskrant-redacteur die tientallen mensen daarnaar vroeg. Het is inmiddels een bestseller. Altes verwijst daarin naar de fundamentele relatie van de mens met de ‘oergrond van zijn bestaan’. Voor Korthals Altes is dat God. Hij pleit voor een ‘andere vorm van leven: materieel soberder, maar rijker van inhoud en met meer aandacht voor de geest. Liefde voor mens en natuur.’
Goed, hij is ‘buitengewoon bezorgd’, maar hij geeft niet toe aan doemdenken. In zijn woorden: ‘Dat nooit. Ik kan daar zo uitgesproken over zijn dankzij mijn overtuiging dat de wereld in Gods handen ligt. In zijn wereld zijn wonderen mogelijk, kunnen exceptionele mensen plots opstaan.’ Ook al hebben sommigen een duwtje nodig, voor ze daadwerkelijk in beweging komen. Zelf werd hij geraakt door een droom in Madrid, waarin de vraag van Christus klonk: ‘En jij, wat doe jij op dit kritieke moment met jouw mogelijkheden?’
Triljoen dollar
Wat zou het mooi zijn, mijmert hij, als de scholieren die voor een ander klimaatbeleid de straat opgingen, ook eens demonstreerden tegen de kernwapenwedloop, die immers al het leven bedreigt.
‘Ik zie reikhalzend uit naar een Malieveld vol vaders en moeders met hun kinderwagens vol krijsende baby’s. Wat we nodig hebben, is een massaal in beweging komen ten behoeve van toekomstige generaties.’
Zijn nieuwste boek Sprokkelhout, een zoektocht naar zin en geloof (2018) heeft hij opgedragen aan zijn kleinkinderen.
‘Toen mijn achterkleinkind Aafke geboren werd, heb ik gedacht: wat voor wereld laat ik jou achter?’
We moeten overigens niet denken dat Korthals Altes ‘feitenvrij’ zijn morele verontwaardiging de wereld in stuurt. Hij zit in internationale wetenschappelijke organisaties en heeft gedetailleerde cijfers paraat over aantallen kernwapens en wat die allemaal kosten. De situatie is volgens hem nu ernstiger dan tijdens de Koude Oorlog. Toen ging het om oorlogsdreiging ‘ter land, ter zee en in de lucht’. Daar zijn nu twee dimensies bijgekomen: de ruimte en cyber. ‘Ik heb in de jaren tachtig al gewaarschuwd voor een wapenwedloop in de ruimte.’
En over de kosten: ‘De grote landen geven nu meer dan twee keer zoveel geld uit aan bewapening, inclusief kernwapens, als tijdens het dieptepunt van de Koude Oorlog. Dan hebben we het wereldwijd over een triljoen dollar in de komende tien jaar, dat is duizend miljard. Bedenk eens, wat je met dat geld allemaal voor goeds kunt doen, aan maatregelen voor het klimaat en om armoede te bestrijden.’
Spagaat
Zijn alarmerende openhartigheid – ‘We spelen met vuur! Stop de nucleaire zelfvernietiging! De mensheid moet in actie komen!’ – combineert Edy Korthals Altes met een opmerkelijke fluwelen aanpak van andersdenkenden. Hij is diplomaat gebleven. Hij heeft nog steeds begrip voor mensen in hoge posities die eindeloos moeten wikken en wegen. Zo boog de Adviesraad Internationale Vraagstukken zich onlangs over het kernwapenprobleem tegen de achtergrond van de ‘wederzijdse afschrikking’, ofwel in Altes’ woorden de ‘wederzijds verzekerde vernietiging’. Prominenten als oud-NAVO-topman en AIV-voorzitter Jaap de Hoop Scheffer en oud-minister Joris Voorhoeve toonden zich bezorgd over de beheersbaarheid van het apocalyptische vernietigingspotentieel. Maar het uiteindelijke rapport bevatte in de woorden van Korthals Altes slechts ‘slappe aanbevelingen’.
Oorzaak van de gematigde taal in officiële rapporten is volgens hem de spagaat waarin Nederland zit. De regering heeft zich uitgesproken tegen de inzet van kernwapens. ‘Tegelijk zijn we trouw NAVO-lid en moeten we bereid zijn met Nederlandse JSF-vliegtuigen en -piloten kernwapens af te werpen.’
De vraag is, hoe uit dit dilemma te komen. Altes’ oplossing: ‘Kernwapens weg uit Europa en werken aan een nieuw veiligheidsconcept.’ En daarvoor heeft hij mensen nodig die in beweging komen.
Tekst: Jan Goossensen
