Leerlingen uit de vijfde klas van Gymnasium Sorghvliet dachten tijdens een aantal godsdienstlessen na over barmhartigheid. Er kwamen ongedocumenteerden in de les: migranten zonder geldige verblijfsvergunning. De ontmoeting met hen maakte veel indruk.
‘School van Barmhartigheid’, zo heet de lessenserie. Het is een initiatief van StekJong, onderdeel van kerkenorganisatie Stek. ‘Het is geen kant-en-klaar programma’, vertelt projectleider Maike Lolkema. ‘Deze eerste serie heb ik samen met de godsdienstdocenten van het Sorghvliet voorbereid en aan vier klassen gegeven. Volgende week start het project op het Zandvliet en daar doen we het weer op een andere manier. Het doel is om met leerlingen na te denken over barmhartigheid en een ontmoeting te organiseren tussen hen en mensen die barmhartigheid “ontvangen”. Op het Zandvliet werken we samen met de ExpEx, een netwerk van jongeren met ervaringen in de jeugdzorg.’
Elkaar in de ogen kijken
Op het Sorghvliet bestond de serie uit drie lessen. ‘Eerst hebben we het woord barmhartigheid verkend, aldus Maike. ‘Overigens wilde ik eerst de projectnaam veranderen, omdat barmhartigheid best een ouderwets en christelijk woord is. Toch heb ik het zo gelaten; de thematiek heeft ook christelijke grondslagen en in alle wereldreligies komt wel een term als barmhartigheid voor. Het woord is niet sexy, maar het lokt wel iets uit. Vervolgens heb ik iets verteld over de problematiek van ongedocumenteerden en konden de leerlingen vragen stellen. Die vragen vormden het startpunt voor de gesprekken in de volgende les.’
In de tweede en derde les kwam een aantal ongedocumenteerden in de klas. Ze stelden zich kort voor en schoven daarna allemaal bij een groepje leerlingen aan. Maike: ‘Ik had de leerlingen op het hart gedrukt om hun gast een hand te geven en even in de ogen te kijken, want daar begint de ontmoeting.’
Jillian Barten en Daniel Baai zijn twee van de leerlingen die de lessenserie volgden. Ook maakten zij vooraf met een klein groepje een film over het Haagse Wereldhuis, een plek waar ongedocumenteerden terechtkunnen voor informatie en advies.
Pad vol kiezels
‘In de eerste les was er bij sommige leerlingen wel weerstand, van: wat moeten we nú weer’, vertelt Jillian. ‘Je kunt je ook aangesproken voelen omdat het over een onderwerp gaat waar we liever omheen kijken.’ Daniel: ‘Maar de weerstand verdween al snel toen de ongedocumenteerden in de les kwamen en vertelden over wat ze hebben meegemaakt. Iedereen was eigenlijk heel geïnteresseerd en onder de indruk. Zelf vond ik het ook heftig. Een van die jongens vertelde dat hij ’s ochtends vroeg opstaat, z’n rugzak pakt met alles wat hij bezit, en vervolgens de hele dag maar door de stad loopt. De enige plek waar hij naar binnen kan is de bibliotheek. Als hij te lang in een winkel blijft hangen, wordt hij weggestuurd omdat ze denken dat hij steelt.’
Door deze verhalen keken de leerlingen even met andere ogen naar hun eigen leven. Jillian: ‘Voor mij is alles goed geregeld, maar zo vanzelfsprekend is het dus allemaal niet. Mijn leven is een mooi gepolijst pad. Dat van hen bestaat uit bij elkaar geraapte kiezels. Omdat ze geen papieren hebben, kunnen ze alleen maar zwart werken en worden ze soms uitgebuit. Je zou denken dat dat in Nederland niet gebeurt, maar dat is dus wel zo. Daniel: ‘Sommigen hebben in hun eigen land een studie gedaan en zouden hier een goede baan kunnen hebben. Maar ze vallen buiten de boot omdat ze geen papieren hebben.’
De uitzichtloosheid en wanhoop vonden Daniel en Jillian het meest aangrijpend. ‘Ik heb het er veel met mijn ouders over gehad’, vertelt Daniel. ‘Ik was echt geschrokken dat er zo weinig aan deze problemen gedaan wordt.’ Jillian: ‘Vanuit Nederland wordt veel gedaan voor projecten in andere landen, maar er zou ook veel meer aandacht besteed moeten worden aan de problemen van mensen die zonder papieren in Nederland zijn.’
Maike Lolkema kijkt goed terug op de lessenserie. ‘De leerlingen maakten kennis met een andere levenswereld, maar ook voor de ongedocumenteerden was het bijzonder. Ik had ze voorbereid op kritische leerlingen en daardoor waren ze aanvankelijk wat op hun hoede. Maar het viel mee en ze vonden het fijn om hun verhaal te kunnen vertellen.’ Ze hoopt op uitbreiding van het project: ‘Ieder jaar een school erbij bijvoorbeeld, dat zou mooi zijn.’
Irna van der Wekke
De School van Barmhartigheid ook op uw/jouw school? Stuur een mail naar mlolkema@stekdenhaag.nl
