Toen in maart de verpleeghuizen op slot gingen, mochten in de huizen van Saffier naast het verplegend en verzorgend personeel alleen de geestelijk verzorgers nog op de afdelingen komen. Yvonne Schoonhoven en Antoinette Deuzeman blikken op deze zware periode terug en kijken voorzichtig vooruit. Als het aan hen ligt, komt er een volgende keer geen bezoekverbod meer.
Yvonne Schoonhoven werkt als geestelijk verzorger in WoonZorgPark Loosduinen, Antoinette Deuzeman in De Lozerhof. Beiden zagen met lede ogen aan hoe zwaar het voor de bewoners was om opeens geen bezoek meer te krijgen. ‘De Lozerhof is een verpleeghuis voor mensen met gevorderde dementie en er is een aantal bewoners met Korsakov. Veel bewoners met dementie begrepen er niets van, bijvoorbeeld waarom ik wel kwam, maar hun kinderen niet’, vertelt Antoinette. ‘Bij ons vroeg een mevrouw voortdurend of haar dochter boos op haar was’, aldus Yvonne. ‘Ook al zeiden we steeds maar weer dat dit niet zo was, het volgende moment was ze dat alweer kwijt. Ook voor familieleden was het lastig dat wij wel naar binnen konden en zij niet. Anderzijds vonden de meesten het fijn dat er dan in ieder geval nog íemand op bezoek kwam.’
Gekooide vogel
Naast het bezoekverbod viel ook de letterlijke inperking van hun leefruimte veel bewoners zwaar. Antoinette: ‘Mensen met dementie willen vaak rondjes lopen; dat hoort bij het ziektebeeld. Maar dat kon nu dus veel minder. Zelf mocht ik per dag maar op één afdeling komen. Dat gaf me het gevoel van een gekooide vogel; het was passen en meten om mijn werk goed te kunnen doen.’
Loopgraven
In beide huizen zijn besmettingen geweest, zowel van bewoners als medewerkers, en zijn er bewoners aan corona overleden. Ook voor zichzelf en hun thuisfront zijn Antoinette en Yvonne bang geweest. Antoinette kreeg een keer een spontane kus van een bewoner, de RIVM-richtlijnen ten spijt. ‘Ik heb daarna wel heel lang en goed mijn handen gewassen’, zegt ze. Maar sterker dan de angst voor besmetting was het gevoel dat ze erbij wilden blijven. ‘Het devies was om thuis te werken, maar met alle negen geestelijk verzorgers van onze vakgroep hebben we ervoor gekozen om zoveel mogelijk op de locaties te werken’, aldus Antoinette. ‘Ik moest soms denken aan de aalmoezenier van vroeger, de geestelijke die met het leger mee ten strijde trok. In de berichtgeving over corona kwamen er ook allerlei oorlogstermen voorbij, zoals de dagelijkse indrukwekkende Frontberichten op tv.’ Yvonne vindt het herkenbaar: ‘Ik sprak een mevrouw, die zwaar ingepakt in beschermende kleding afscheid moest nemen van haar stervende moeder. Ze vertelde me dat ze het gevoel had dat ze de loopgraven in ging. Ik vond dat zo pijnlijk. Zelf vond ik die pakken ook vreselijk om te zien en om aan te trekken.’
Veerkracht en vermoeidheid
Veel geplande activiteiten konden niet doorgaan, maar anderzijds werden in rap tempo nieuwe initiatieven ontwikkeld. Er werden online vieringen opgenomen die vervolgens met individuele bewoners werden bekeken. Daarnaast hadden de geestelijk verzorgers een rol in de ondersteuning van medewerkers en familieleden. Antoinette: ‘Ik vond het bijzonder om te merken hoeveel veerkracht er was, zowel bij medewerkers als bewoners, om te dealen met de omstandigheden en het met elkaar te rooien. Tegelijk merk ik, inmiddels weer meer in de luwte, dat er vooral bij de medewerkers veel vermoeidheid is. Er komt ruimte om stil te staan: waar hebben we in gezeten?!’
Yvonne: ‘Toen er geen besmettingen meer waren, hebben we in het WoonZorgPark een herinneringswandeling door de tuin georganiseerd, als ritueel om de zware periode enigszins af te sluiten en ter herinnering aan de overledenen. In groepjes van zes – drie bewoners en drie medewerkers – werd de wandeling gemaakt. We hebben ook een appelboom geplant, als teken van hoop en een nieuw begin. Het was heel bijzonder en voorzag echt in een behoefte; iets meer dan honderd mensen deden eraan mee.’
Maatwerk
Terugkijkend denken Antoinette en Yvonne beiden dat het middel van het bezoekverbod erger is geweest dan de kwaal, ook al willen ze niet te gemakkelijk kritiek geven. ‘Het is altijd kiezen tussen twee kwaden’, aldus Antoinette. ‘Het zijn inderdaad duivelse dilemma’s’, verzucht Yvonne, ‘want de bewegingsvrijheid van de een is een risico voor de ander.’ Maar mocht er een tweede besmettingsgolf optreden, dan hopen ze dat er meer maatwerk mogelijk is. Yvonne: ‘Bij stervende mensen werd ook afscheidsbezoek toegelaten, waarom dan niet bij bewoners die eraan onderdoor dreigen te gaan en bijvoorbeeld niet meer willen eten?’ Antoinette vult aan: ‘Je zou per bewoner moeten kunnen kijken wat een passend bezoekplan is dat tegelijk veilig genoeg is.’
Tekst: Irna van der Wekke
