In 1945 – 75 jaar geleden – werden voor de eerste en enige keer kernwapens ingezet. Het Amerikaanse bombardement op Hiroshima en Nagasaki eiste ruim 200.000 doden. Wereldwijd luiden landelijke kerkenraden nu de alarmbellen voor de risico’s van een nieuwe wapenwedloop. In Nederland roept de Raad van Kerken de regering op tot het tekenen van een internationaal verdrag voor het verbod op kernwapens. De politieke reactie daarop geeft de Raad weinig vertrouwen.
In 1970 trad het Non-proliferatieverdrag (NPV) in werking. De landen die toen kernwapens bezaten, spraken af om geen nieuwe kernwapens te produceren (non-proliferatie), deze nooit in te zetten, het arsenaal te reduceren en kernenergie alleen industrieel te gebruiken. Vijftig jaar na ondertekening willen de verdragsstaten het NPV nu actualiseren. China wil graag dat het volgende citaat van de Amerikaanse president Ronald Reagan (1983) in de verklaring terugkomt: ‘Een nucleaire oorlog mag nooit gevoerd worden en kan nooit gewonnen worden.’ Maar de VS en Rusland zijn daarop tegen. Vorig jaar trok Donald Trump zich terug uit het INF-verdrag (1987), waarmee de VS en Rusland het einde bezegeld hadden van de wedloop om de meeste (kernwapen)raketten. Daarop trok ook Rusland zich terug.
In een verklaring, die ook aan het kabinet geadresseerd is, uit de Raad van Kerken zijn zorgen over de ‘vergaande plannen tot “modernisering” van de kernwapens tot een investering van 1 triljoen dollar in de komende tien jaar (…)’. De Raad stelt enkele vragen aan de orde: beseft men wel dat een onbedoeld incident het aardse leven in één klap kan vernietigen? Kan het geld niet beter in het milieu geïnvesteerd worden? Ook herinnert het kerkenverband de regering aan de belofte om zich in te zetten ‘voor een kernwapenvrije wereld’, en plaatst het de oproep: ‘Sla in de internationale politiek een vuist voor algehele kernontwapening. Onderteken het Verdrag voor een Verbod op Kernwapens.’
Tegensputteren
Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok heeft op de verklaring gereageerd. De Raad van Kerken leest de reactie met gemengde gevoelens, laat deze weten. Enerzijds schrijft de minister dat hij zich bewust is van de verontrustende ontwikkelingen, maar anderzijds kan het kabinet het Verdrag voor een Verbod op kernwapens niet ondertekenen. Bloks argument, dat Nederland volgens een NAVO-verdrag wapens moet kunnen inzetten bij de verdediging van een gemeenschappelijk grondgebied, ontkracht de Raad. ‘Het NAVO-verdrag spreekt zich helemaal niet uit over welke wapens er ingezet zouden moeten/kunnen worden (…). Dus staat het lidstaten vrij om op dat vlak eigen keuzes te maken.’ Een handvol Europese landen heeft dat gedaan en laat geen kernwapens toe, sommige zelfs niet in conflictsituaties. Waarom sputtert het kabinet dan tegen?
De Haagse oud-diplomaat Edy Korthals Altes heeft daar wel een antwoord op. Altes nam als ambassadeur in 1986 ontslag uit de Buitenlandse Dienst omdat zijn publieke stellingname tegen de wapenwedloop vloekte met zijn functie. Hij zegt: ‘Uit recentelijk geopenbaarde Amerikaanse top secret-documenten blijkt dat Nederland geen enkele zeggenschap heeft over de inzet van Amerikaanse kernwapens. Nederlanders moeten goed weten, dat nu Nederlandse militairen met Nederlandse vliegtuigen de Amerikaanse kernwapens zouden moeten inzetten op bevel van een president, die niet bij iedereen vertrouwen wekt. Is deze geheime afspraak met de Verenigde Staten niet in strijd met de Grondwet?’
‘Volg het voorbeeld van uw voorgangers, die indertijd moedige stappen gezet hebben [voor de kernontwapening]’, vraagt de Raad het kabinet.
Tekst: Robert Reijns
