De discussie over de vrouw in het rooms-katholieke priesterambt wordt in Nederland nauwelijks gevoerd, althans niet in het publieke debat. Hoe kan dat? Vergeleken met landen als Frankrijk en Duitsland is de Nederlandse stilte uitzonderlijk.
Bij het nadenken over de invulling van het maartnummer – in combinatie met Internationale Vrouwendag op 8 maart – ontstond in de redactie van Kerk in Den Haag een gesprek over vrouwen in de kerk. ‘Waarom wordt er in Nederland niet open gediscussieerd over de uitsluiting van vrouwen van het priesterambt?, vroegen we ons af. ‘Waarom zwijgen de vrouwen? En ook de mannen?’ In andere Europese landen, zoals Frankrijk en Duitsland, gebeurt dat wel. Ook Nederlandse katholieken zit het dwars, maar niemand staat op. Tijd om daar eens naar te informeren bij Haagse katholieken en ter zake kundige theologen.
Bij een rondvraag van enige tijd geleden onder rooms-katholieke kerkgangers in Haagse contreien kregen wij gevarieerde reacties. Er waren vrouwen en mannen die vonden dat het prima geregeld is met alleen mannelijke priesters en dat er niets hoefde te veranderen. ‘Vrouwen vervullen toch belangrijke rollen met hun vrijwilligerswerk?’ ‘De apostelen waren mannen, dus het is op bijbelse gronden dat alleen mannen priester kunnen zijn.’ Anderen reageerden vooral met moedeloosheid: ‘Wat kunnen we eraan doen?’ Of: ‘Wij maken dat echt niet meer mee, áls het al ooit gebeurt.’ Een ander schrijft: ‘Als iemand de durf heeft om over de vrouw in het ambt te beginnen is dat volstrekt zinloos.’
Stilte
Ad van der Helm, vicaris van de parochie Maria Sterre der Zee, zegt desgevraagd: ‘In Duitsland wordt er op officieel niveau gedebatteerd. Daar durven de bisschoppen zo’n debat aan. Ook in Frankrijk wordt er over vrouwen in het ambt gepraat en geschreven. De stilte in Nederland is dus uitzonderlijk.’ Op de vraag naar de oorzaak van de stilte geeft hij geen antwoord.
Prof. dr. Anne-Marie Korte, gespecialiseerd in religie en gender, wijst wel oorzaken aan: ‘In Nederland is het aantal vooruitstrevende vrouwen dat zich nog rekent tot een institutioneel kerkelijk verband erg klein geworden. De landelijke werkgroep voor (progressieve) vrouwen in kerkelijk verband is bijvoorbeeld al enige jaren geleden opgeheven vanwege gebrek aan nieuwe aanwas en de gevorderde leeftijd van de deelnemers. De katholieke kerk in Nederland heeft sinds de zogeheten Acht Mei Beweging van 1985 een sterk gepolariseerd klimaat, maar dat was in de tijd daarvoor eigenlijk ook al het geval. De officiële houding van de Rooms-Katholieke Kerk wordt ervaren als repressief, en dat gedurende een lange periode. Opvallend is ook dat de ordinatie [wijding, red.] van vrouwen in Nederland nooit een zelfstandig thema is geweest, zoals dat wel het geval is in Duitsland en de Verenigde Staten.’
Een andere hoogleraar en godsdienstwetenschapper vertelde dat hij inmiddels geen lid meer is van de Rooms-Katholieke Kerk. De belangrijkste reden hiervoor is dat de kerk met de uitsluiting van vrouwen van het priesterambt de mensenrechten schendt.
In alle talen
In het blad Mariënburg van de Vereniging van Kritisch Katholieken stond in december een artikel over de Maria 2.0-beweging, die twee jaar geleden in Duitsland begon met een staking van vrouwelijke vrijwilligers in de Rooms-Katholieke Kerk. Zij ijveren voor openstelling van alle ambten voor vrouwen, voor afschaffing van het celibaat en aanpassing van de seksuele moraal. De beweging heeft zich verbreed tot een wereldwijde organisatie: de Catholic Women’s Council (CWC). Er staat voor maart 2022 een pelgrimage naar Rome gepland om hun pleidooi kracht bij te zetten.
Het is opmerkelijk dat de Nederlandse media in alle talen zwijgen over deze beweging. De redactie Religie en Filosofie van het dagblad Trouw antwoordde een jaar geleden op onze vragen hierover: ‘We gaan er nog over schrijven in een artikel over de rooms-katholieke kerk in Duitsland.’ Tot nu toe zijn wij dat niet tegengekomen.
Paus Franciscus heeft kleine, maar veelzeggende stappen gezet in de richting van vrouwen in de kerk. Begin dit jaar heeft hij met Nathalie Becquart voor het eerst een vrouw benoemd tot ondersecretaris van de Bisschoppensynode. Zij is daarmee de eerste vrouw ooit die stemrecht krijgt in de Bisschoppensynode – al deelt zij dat stemrecht wel met een mannelijke collega. Ook heeft hij kortgeleden bekendgemaakt dat vrouwen officieel als acoliet (volwassen misdienaar) en lector mogen optreden. Pastoor Dolf Langerhuizen van de parochie Maria Sterre der Zee zegt hierover: ‘Dan is nu formeel geregeld wat al jaren, ook hier in Den Haag, gebeurt. En dat is een goede zaak.’
Greet Kappers
Lees ook: God, onze Moeder, doe iets!
