‘De mensen die de rust van de afgelopen tijd eigenlijk wel prettig vonden, kunnen daar straks hopelijk bewustere keuzes in maken’, aldus psychiater Damiaan Denys onlangs in NRC. Als de afgelopen tijd iets heeft blootgelegd, dan is het wel ons vaak oververhitte leven waarin wij niet van ophouden weten. Met alle gevolgen van dien.
Het Bijbelverhaal heeft daar al heel vroeg iets op gevonden en dat is de dag van de sabbat. De dag waarop alles even ophoudt. Sabbat betekent letterlijk: een dag van staken, een dag van ophouden. Helaas is het gebod om de sabbat te gedenken in bepaalde kringen opnieuw tot iets dwangmatigs en chagrijnigs geworden: geen ijsjes op zondag, u weet wel. Maar het gebod is juist bedoeld ten bate van de menselijkheid. Niet voor niets zegt Jezus ergens in het evangelie dat de mens er niet is voor de sabbat, maar dat de sabbat er is voor de mens. Als een mens niet van ophouden weet en niet wekelijks dat ophouden ook oefent, dan is de kans buitengewoon groot dat die mens terechtkomt in een eendimensionaliteit die hem uiteindelijk de kop kost. Hij raakt uiteindelijk de grip kwijt op wat hij doet en wie hij is. Hij wordt dan meegezogen door de stroom van de tijd. Door van ophouden te weten, behoudt een mens een bepaalde afstand tot wat hij dagelijks doet en is daardoor beter in staat de regie over de tijd te behouden. Door een stapje terug te doen, krijgt hij beter zicht op de rol die hij in het leven speelt. De theoloog K.H. Miskotte schreef ergens: ‘Er is geen middel om boven de tijd te staan dan dit, dat wij in de tijd maatstrepen, pauzen, stonden stellen. Wie het niet doet, hoewel hij mag, die zal onder de tijd komen en verzwolgen worden door de zinledige stroom …’
Voor je het weet, vallen we de komende tijd weer terug in een leven waarin de kloktijd weer voortdendert zonder pauze, zonder maatstrepen. Met het gevaar dat de tijdseenheid van de dag verbleekt omdat de vierentwintig uren doortikken en er nauwelijks een moment is om afstand te nemen. Onze grote almachtige god van de Markt vaart er wel bij. Die kan het helemaal niet gebruiken dat we even de stekker uit het stopcontact halen. Die wil door. Maar wordt het na corona niet eens tijd voor een stevig protest?
Het woord ‘vakantie’ komt van vacare, dat zoiets betekent als leeg zijn, openstaan. Dat is niet alleen maar aardig, maar hoogst noodzakelijk. Een mens moet eerst leeg worden om weer op ideeën te kunnen komen, om weer ontvankelijk te worden voor wat ons tot vrede dient. Om opnieuw, steeds weer opnieuw, te ontdekken dat de waan van de dag overwaait, maar de dag van de sabbat ons een anker biedt om niet meegesleurd te worden in de gedachte dat heel de wereld bestaat uit wat wij op dít moment doen. Laten we de sabbat gedenken!
Ad van Nieuwpoort, predikant Duinzichtkerk
