Den Haag staat internationaal bekend als ‘stad van vrede en recht’. Toch is het voor kwetsbare inwoners van de stad heel moeilijk om hun rechtsproblemen op te lossen.
Het zijn verhalen waar je kippenvel van krijgt. Neem de Hagenaar met een Koerdische achtergrond, die tijdens het werk een arbeidsongeval kreeg. Hij raakte arbeidsongeschikt, maar wist niet dat hij recht had op een ziektewetuitkering. Zijn werkgever wendde zich van hem af, hij kwam in grote problemen en raakte uiteindelijk dakloos.
Het verhaal van deze man is opgenomen in het rapport Toegang tot recht in Den Haag, opgesteld door een Haags instituut voor de innovatie van recht (HiiL). De juristen die hier werken houden zich bezig met ‘gebruiksvriendelijk recht’. Hun motto luidt: hoe eerlijk is recht als je er geen toegang toe hebt? Van Nigeria tot Fiji en Oekraïne onderzoeken ze hoe tevreden inwoners zijn met hun rechtssysteem. Onlangs richtten ze hun vizier voor het eerst op een Nederlandse stad: Den Haag.
Burenruzies
Met het onderzoek bracht HiiL in Den Haag de ‘rechtvaardigheidskloof’ in kaart: het verschil tussen de rechtsproblemen die inwoners ervaren en de oplossingen die daarvoor zijn. Zo’n kloof is er zeker, constateren zij. Inwoners kunnen rechtsproblemen door scheidingen, schulden, een burenruzie of een arbeidsconflict lang niet altijd naar tevredenheid oplossen.
Jurist Tim Verheij werkt bij HiiL. Het was voor hem bijzonder om voor het eerst onderzoek te doen naar de stad waarin hij ook woont, vertelt hij tijdens een gespreksavond over het rapport. Die avond in mei werd georganiseerd door de internationale vredesorganisatie Initiatives of Change, als onderdeel van een serie themabijeenkomsten over hoe de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ons op lokaal niveau raakt.
Uit het onderzoek blijkt dat 45 procent van de Hagenaars in de afgelopen vier jaar een rechtsprobleem heeft ervaren. Bij de helft van die groep gaat het om burenruzies, bijvoorbeeld door geluidsoverlast. Daarnaast krijgen inwoners van Den Haag relatief vaak met verkeersproblemen te maken, zoals onterecht ervaren parkeerboetes en misdaad, zoals inbraak of schade aan materiële zaken. Ook huisvesting blijkt vaak een knelpunt, bijvoorbeeld wanneer verhuurders weigeren reparaties uit te voeren. Zo’n geschil is voor inwoners niet altijd makkelijk zelf op te lossen.
Obstakels
Juist de groep kwetsbaarste mensen in de stad heeft moeite om rechtsproblemen op te lossen, blijkt uit het onderzoek. Mensen uit lage inkomensgroepen en statushouders met rechtsproblemen komen weinig terecht bij instanties als advocaten, het Juridisch Loket of de Sociaal Raadslieden van de gemeente. Obstakels voor toegang tot die ‘rechtszorgorganisaties’ zijn bijvoorbeeld een taalbarrière en analfabetisme.
‘Ik herken veel in het rapport’, reageert een medewerker van het Wereldhuis, een ontmoetingsplek voor ongedocumenteerden in Den Haag. Mensen die bij haar komen hebben vaak meerdere problemen en hebben geen idee wat hun rechten zijn of bij wie ze terechtkunnen. Ze durven bijvoorbeeld niet naar een dokter te gaan, vertelt ze, terwijl ze net als iedere patiënt recht hebben op medisch noodzakelijke zorg.
Onderzoeker Verheij leerde uit het onderzoek dat wijkcentra een belangrijke plek zijn voor kwetsbare inwoners in Den Haag. ‘Er zijn nog weinig plekken waar je face-to-face-contact hebt, het wijkcentrum is de uitzondering’, zegt hij. ‘Medewerkers hier vervullen een belangrijke rol: ze praten en luisteren, kunnen doorverwijzen, en doen aan nazorg. Ze blijven aanspreekpunt in het hele proces.’
Een deelnemer aan de gespreksavond vraagt of het voor inwoners niet makkelijker gemaakt moet worden om informatie te zoeken over rechtsproblemen, bijvoorbeeld in een app? ‘We hebben veel innovatievere en verdergaande oplossingen nodig’, denkt Tim Verheij van HiiL. Hij noemt bijvoorbeeld initiatieven om contracten met werkgevers en huurbazen visueel te maken. Ook is hij positief over een proef met wijkrechters in Den Haag, die laagdrempelig conflicten tussen buren beslechten. Hij wijst er verder op dat de gemeente Den Haag het initiatief heeft genomen om dit onderzoek uit te voeren en van plan is meer aandacht te besteden aan dit thema. Een mooi streven voor de stad die internationaal bekend staat als de stad van ‘vrede en recht.’
Auteur: Elleke Bal
Hoe nu verder?
Wijkrechters zijn betrokken bij situaties waarbij twee partijen, zoals buren, ruzie hebben en een oplossing willen. Een uitspraak wordt binnen vier weken gedaan. De kosten zijn € 40,50. Contact via 088-362 3400. Het Juridisch Loket verleent rechtsbijstand. Contact via juridischloket.nl of 085-123 0000 (lokaal tarief).
