Het parlement verhuist voor vijf jaar naar een tijdelijke behuizing. Wat zou het mooi zijn als langs de Hofvijver straks een nieuw, eigentijds stiltecentrum zou verrijzen. Noem het de Nieuwe Hofkapel. Wat in Berlijn kan, kan toch ook in Den Haag?
Het kloppend hart van de democratie kan best wat extra zuurstof gebruiken. Het Binnenhof wordt de komende vijf jaar ‘sober en doelmatig’ gerestaureerd, maar ik heb één plan helaas gemist. Een idee dat prima zou passen in de tijdgeest: de herbouw van de oude Hofkapel, die in de negentiende eeuw is ontmanteld.
Het parlement, dat deze maand weer aan een nieuw jaar begint, heeft een ruimte nodig waar niet constant gepraat wordt – de letterlijke betekenis van ‘parlement’, van het Franse parler – maar waar de stilte wordt gekoesterd. Waar wellicht de betere ideeën opborrelen, waar gebeden en gezongen wordt, en waar wordt nagedacht over het leven. De wereldgodsdiensten en levensovertuigingen zouden daarbij behulpzaam kunnen zijn. Een klein beetje spirituele zuurstof bij de politieke machinerie, om de kwetsbare democratie voor verstikking en zelfgenoegzaamheid te behoeden.
Parmantig torentje
Ongeveer in het midden van de langgerekte vleugel aan de Hofvijver bouwden de graven van Holland in 1289 een kapel. De elite in de Middeleeuwen kon de functie daarvan op waarde schatten: bij de Ridderzaal, de grote feestzaal, hoorde een kerk. Het was een flinke, voorname ruimte. Op prenten steekt een parmantig torentje boven de nok uit. Jacoba van Beieren werd er begraven. Ook voor medewerkers werd de Hofkapel de dagelijkse kerk. Later kwam er ook een hoekje voor soldaten – iedereen kende z’n plaats. In de kelder werd in 1619 de onthoofde Johan van Oldenbarnevelt begraven, want in een serene kapel kun je uitstekend grote vaderlanders herdenken.
De Hofkapel is steeds met haar tijd meegegaan. De rooms-katholieke eredienst maakte na de Reformatie in de zestiende eeuw plaats voor het protestantisme. Het gebouw werd een Waalse kerk. In de negentiende eeuw, toen de Franstaligen verhuisden naar een nieuwe kerk aan het Noordeinde, keerden de katholieken terug. Later kregen die een kerk in de Parkstraat. In de Binnenhofruimten kwam een ministerie, en naderhand werden de kamers bij de senaat gevoegd. Kortom, aan het Binnenhof is meer verbouwd en verhuisd dan in een doorsneewoonstraat. Niets houdt de terugkeer van een moderne Hofkapel tegen.
De rapen gaar
Een bezinningsruimte voor het parlement is geen overbodige luxe, want reflectie op het eigen handelen staat aan het Binnenhof niet in hoog aanzien. Toen bij de opening van de nieuwe vergaderzaal in 1992 de Griekse kunstenaar Jannis Kounellis aan de Hofcingel een betekenisvolle sculptuur zou maken van brokken steenkool in een ijzeren vorm, waren de rapen gaar. De man had gezegd: ‘De sokkel draagt geen ruiter, engel of ander symbool van door de Hemel verleende macht, maar een hoop uit de aarde opgedolven versteende energie. Democratie is mensenwerk.’ Prompt lieten de mensen om wie het ging, zich niet door een kunstenaar de les lezen. De Kamer kwam in opstand, Kounellis kon inpakken.
De laatste rel: toen in 2014 naast de Bijbel ook de Koran in de Tweede Kamer een plaatsje zou krijgen, keerde de voorspelbare woede zich tegen alle drukwerk-met-diepgang naast de voorzittershamer. Alle boeken werden verbannen.
Tussen liften en toiletten
Het kan ook anders. In het parlement van Duitsland – toch ook een beschaafde natie – is een volwaardige stilteruimte ingericht, gewijd aan de drie grote godsdiensten jodendom, christendom en islam. Het voormalige gebouw van de Rijksdag in Berlijn herbergt een door kunstenaars ingerichte meditatieve ruimte. Ook hier symboliek, en iedereen vindt het schitterend. Grote, bewerkte panelen staan losjes tegen de wand. De betekenis: wat in deze wereld werkelijk van waarde is, is niet verankerd en wordt niet vastgepind, maar zoekt steeds weer nieuw onderdak. Iedere donderdag wordt er een christelijke ochtendwijding gehouden, voorafgegaan door klokgelui van de Keulse Dom op een bandje. Er worden liederen gezongen en er wordt een preek uitgesproken. Kortom, de scheiding tussen kerk en staat verhindert niet dat centraal in het parlementsgebouw – letterlijk: tussen de liften en de toiletten – ruimte is geschapen voor bezinning.
Duitsland gidsland: laat Berlijn model staan voor het nieuwe Haagse regeringscentrum. Een plekje voor de Hofkapel-nieuwe-stijl is er al. Op de zolderverdieping van de oude kapel is nog het gotische plafond uit de Middeleeuwen bewaard gebleven. Over cultureel erfgoed gesproken. Wat zou het mooi zijn als dat plafond, dat graaf Floris V nog heeft gezien, wordt opgenomen in een eigentijds stiltecentrum.
Auteur: Jan Goossensen
