Wordt het weer als vroeger in de kerkdiensten na corona? De vragen van het moment lijken vooral te zijn of we weer voluit kunnen gaan zingen. En of de kerken dan ook weer zullen volstromen. Misschien vergeten we dan dat die kerken voor corona ook al niet meer vol zaten.
Is corona dan een kans om de kerk(dienst) te veranderen? Ik laat me graag inspireren door iemand als ondernemer en dominee Tim Vreugdenhil. In zijn boek Opener dan ooit. Nieuwe kansen voor kerken (2021), beschrijft hij in vijf achtereenvolgende stappen te willen werken aan spiritualiteit, innovatie, inhoud, communicatie en community. Dat laat zich allemaal regelrecht op de kerkdienst toepassen. Nog directer zijn Remmelt Meijer en Peter Wierenga met hun Herkerken. De toekomst van geloofsgemeenschappen (2020), dat corona als kans voor kerken op een kantelpunt serieus neemt. Naar hun idee moeten kerkdiensten vloeibaar en eenvoudig worden. Vloeibaar: met verschillende viervormen naast elkaar. Eenvoudig: geen volgepropte kerkdiensten om het iedereen naar de zin te maken, maar wel met vormen en handelingen waarin mensen mee kunnen doen.
We kunnen zulke kerkdiensten ontwikkelen, maar dan moeten we af van een fixatie op grote getallen. In twee achtereenvolgende vieringen in De Oase (Spoorwijk) zie ik goede voorbeelden.
De eerste dienst, van geloofsgemeenschap Kerk in Laak, is wat je noemt een ‘gewone’ viering met een dominee in toga, liederen uit het Liedboek (2013), een preek en gebeden. Ik tel drie stoelenrijen met 22 kerkgangers. Een volle bezetting. Doordat de kerkzaal geen podium heeft, maakt de predikant gemakkelijk oogcontact met de bezoekers en kan hij inspelen op wat er gebeurt. Zo wordt er een microfoon geregeld omdat iemand de predikant niet goed kan verstaan.
Een week later zit ik in De Oase bij een laagdrempelige ‘kringviering’, voorbereid door leden van de buurgemeente en de pioniersplek Leven in Laak. Achttien mensen zitten in een kring, veel ouders met jonge kindjes. Ik luister naar liederen uit Taizé, het Liedboek en van Sela en The Byrds. De groep is graag creatief, getuige een collage met handen die in de gang hangt. Ook hier het gemoedelijke, waarin de dienst een paar minuten later begint zodat een paar bezoekers nog even koffie kunnen pakken.
In beide diensten treft me het contact maken, de interactie en de ontmoeting; het koffiedrinken na de vieringen duurt net zo lang als de diensten zelf. Het inhoudelijke gedeelte sluit aan bij het leven van de bezoekers. Sterk is het gemak om in te schikken, dat mensen niet verstoord omkijken als er iets spontaans gebeurt. Het is allemaal uiterst eenvoudig, zonder toeters en bellen, en misschien daardoor wel zo sterk. Een voorbeeld voor de kerkdiensten na corona?
Theo Hettema is theoloog en actief betrokken vrijwilliger in het Haagse kerkelijk leven.
