Als vertrouwde teksten ineens anders vertaald blijken te zijn, kun je het gevoel hebben dat je iets wordt afgenomen. Voorlezend uit de Nieuwe Bijbelvertaling moet ik soms goed opletten. Psalm 23 nam ineens een andere ‘afslag’ dan in de vertrouwde vertaling van 1951: ‘Hij verkwikt mijn ziel’ wilde ik lezen, maar nu staat er: ‘Hij geeft mij nieuwe krachten.’ Het ‘dal van diepe duisternis’ – wie kent dat niet in het leven? – werd ‘een donker dal’. Goed of fout is hier niet aan de orde. Het zijn vertaalkeuzes, maar het zal wel even duren voor deze nieuwe woorden balsem voor mijn ziel worden.
Hetzelfde gebeurde met liederen. In het Liedboek van 2013 zijn vele bronnen aangeboord, van Taizé en Iona tot opwekkingsliederen. Maar de samenstellers vonden een aantal van die liederen kennelijk beneden de maat en lieten ze herdichten. Evangelische leden van de protestantse kerk waren zeer teleurgesteld. Het waren ‘hun’ liederen niet meer. Met Pasen geen engel meer die afdaalde ‘uit een blinkend stromen’, maar ‘alle menselijk lijden hebt Gij ondergaan’ (Liedboek 634). Uit het tweede couplet verdween het verschijnen van ‘Jezus onze Heer’ en werd dat ingeruild voor de wens dat ‘licht moge stralen in de duisternis’. Kortom, een oud lied komt glanzend aan het licht, maar wie met Pasen altijd uit volle borst zong, moet wel even op de tekst letten.
Het verschijnen van de Nieuwe Bijbelvertaling 2021 onthulde dat de woorden van de Bijbel ook de harten en hoofden van mensen buiten de kerk raken. Naast te verwachten teleurstelling onder theologen – De HEER kan niet meer! – bleek ook Jan Rot ontgoocheld, tijdens een gesprek met Jacobine Geel. Hebben ze zijn lievelingswoord – ‘Het koninkrijk Gods is in u’ – weg vertaald?! In Lucas 17 vers 21 leest hij: ‘Het koninkrijk van God ligt binnen uw bereik.’ Verontwaardigd: ‘Dit gaat te ver!’ Maar in de vertaling van 1951 stond al: ‘Het Koninkrijk Gods is bij u.’ Je moet helemaal terug naar de Statenvertaling van 1637 (!), om ‘het Koninkrijk Gods is binnen ulieden’ te lezen. Een vertaalkeuze die in naoorlogse vertalingen niet voorkomt. Het gaat Lucas om de bevrijdende woorden en daden van Jezus. Daarin breekt het Rijk door. Zodoende is het bij ons.
Toch begrijp ik de teleurstelling van Jan Rot wel. Hij zoekt de binnenkant van het geloof. Hij maakte niet voor niets die prachtige hertaling van de Matthäus Passion. Maar voor menigeen was het ‘de Matthäus’ niet meer. Ik vind Jan Rots versie prachtig, maar het Duitse origineel raakt mijn ziel. Rot en ik gaan beiden voor de ‘binnenkant’ van het geloof, al kiezen we andere woorden. In en achter die woorden, zo leert de kerk, is de Heilige Geest werkzaam. God doet niet alleen iets mét mensen, maar ook ín mensen! De vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, schrijft de apostel. Dat kan je overkomen via een lied of gedicht, in traditionele of moderne taal. ‘Hartschrift’, zo zegt de dichter Jaap Zijlstra, laat zich niet in woorden opsluiten. Dat gaat zowel over ‘in’ als ‘nabij’, en dat zoekt Jan Rot.
Rob van Essen
