Ook in je geloof kan het soms winter zijn. Het is kaalslag troef en de inspiratie is verdwenen. Het geloof is als het leven zelf: enthousiasme, bloei, verlies en kilte; het hoort er allemaal bij.
In een relatie moet je soms overwinteren. Het vuur is verdwenen en dan wordt het, in de hoop op betere tijden, een kwestie van stug volhouden. In zijn boek Overvloed en overgave gebruikt Arjan Plaisier het beeld van de seizoenen om de verschillende gestalten van het geloof te beschrijven. De lente staat voor de eerste liefde en het enthousiasme. In de zomer is ons geloof tot wasdom gekomen en bloeit het in een zekere volwassenheid. De herfstgestalte van het geloof heeft iets dubbels; het is de tijd van de oogst, maar er is ook verlies. Je bent tot rijpere inzichten gekomen en tegelijk kun je nog weleens terugverlangen naar de tijd dat je onbekommerd vertrouwen had. Er zitten kale takken aan de bomen. In de winter is het kaalslag troef: de inspiratie is verdwenen. Het is koud en donker en alles lijkt dood. Maar elk seizoen heeft een eigen schoonheid.
Uiteraard kun je aan de hand van deze metafoor de gelovigen niet opdelen in deze vier typen. Soms verkeert je geloof in meerdere jaargetijden tegelijk. Bovendien lopen ook de geloofsseizoenen in elkaar over. Door dit beeld begrijp ik mijn eigen geloofsweg beter. Het laat zien dat enthousiasme, bloei, verlies en kilte er allemaal bij horen. Zo is het leven, zo is het geloof. Soms erger ik mij aan een medegelovige en dit beeld maakt inzichtelijk waarom dat zo is. Als enthousiaste lentegelovige kan ik mij storen aan de kritische houding van iemand die zich in de herfst bevindt en andersom. Dit beeld helpt mij om mijzelf én de ander te accepteren in onze verschillende geloofsfases.
Ingevroren
Nu is het winter. Er zit geen blad meer aan de boom en de eerste winterse neerslag is gevallen. Je geloof lijkt op een dood spoor aanbeland. De behoefte om te zingen, te bidden, een kerkdienst mee te maken is bijna geheel verdwenen. Het zegt je niet zoveel meer. Hoe moet je dit zien? Is je geloof dood of alleen maar ingevroren? De wintergestalte kan betekenen dat je geloof is afgestorven. Je ontdekt dat je prima zonder kunt. Het voelt eerder als een opluchting dan als een verlies. Of is er ook gemis? Zoals in het lied: ‘Ik sta voor U in leegte en gemis; vreemd is uw naam, onvindbaar zijn uw wegen.’ Het gemis wordt voor en tot God uitgesproken. De relatie is leeg, maar er ís wel sprake van een relatie. De winter is dan geen einde van het geloof, maar een vorm ervan. Het is de winter van het gemis. De meeste gelovigen kennen dit jaargetijde; het hoort erbij. Sommige psalmen spreken vanuit deze ervaring.
Hoe kom je de winter door? Bij belangrijke dingen gaat het om motivatie en discipline. In het koudste jaargetijde zul je het vooral van je discipline moeten hebben, want de warmte van de motivatie ontbreekt juist. Er zit niets anders op dan jezelf aan het werk te zetten. Toch naar de kerk, toch dat boek lezen, toch meezingen… Het kan gebeuren dat de zon even doorbreekt. Als de winterzon schijnt is het licht prachtig. Mooier vaak dan in de zomer.
Jan van der Wolf
