Concentratie op het Licht
Al ruim honderd jaar bevindt zich nabij het Vredespaleis het Haagse Soeficentrum. In de wekelijkse ‘universele erediensten’ komen de verschillende wereldreligies op een gelijkwaardige manier aan bod.
Ooit was het een kopstation van de stoomtram, maar al sinds 1920 is de markante villa naast het Vredespaleis de thuisbasis van het universeel soefisme in Den Haag. Hubertus baron van Tuyll van Serooskerken kocht het pand voor dat doel. Hij was de eerste voorganger en leider van het Haagse Soeficentrum en had nauw contact met de oprichter van de beweging Hazrat Inayat Khan. In de achtertuin liet hij de zaal bouwen waar nog steeds elke zondag de diensten plaatsvinden.
Het is over het algemeen een wat ouder publiek waarmee ik op Tweede Kerstdag in deze zaal zit. De inrichting is sober en er heerst een verstilde sfeer voordat de universele eredienst met lichtceremonie begint. Op een tafel voorin staan zeven witte kaarsen; boeken uit verschillende religieuze tradities liggen erbij. De godslamp brandt, wierook geurt, er klinkt rustige muziek.
Een van de bezoekers vertelt met gedempte stem dat hij al jaren regelmatig naar deze vieringen komt. Hij vindt het vooral aantrekkelijk dat er hier niet in dogma’s wordt gedacht. ‘In de buitenwereld is er veel strijd, hier wordt in eenheid gedacht, alle wereldreligies komen aan bod en zijn gelijkwaardig.’
Geboorteverhaal
Dan klinkt er een gong en komen er drie personen in toga de zaal in. Een van hen steekt vanuit de vlam van de godslamp alle kaarsen aan en zegt bij elke kaars een spreuk. Daarmee worden het hindoeïsme, boeddhisme, zoroastrisme, jodendom, christendom, de islam en alle overige bekende en onbekende religies welkom geheten. Elke brandende kaars staat symbool voor het licht dat die bepaalde godsdienst in de wereld brengt.
Vandaag gaan alle teksten over de geboorte van een kind dat centraal staat in de verschillende godsdiensten. Achtereenvolgens wordt een tekst gelezen over de geboorte van Krishna, de Boeddha, Zarathoestra, Mozes, Jezus en Mohammed. Opvallend is dat alle wereldgodsdiensten een geboorteverhaal hebben. De grote overeenkomst is dat de komst van een kind overal met veel blijdschap wordt begroet en daardoor liefde en vrede genereert. Een verhaal met een universeel verzoenende boodschap dat symbool staat voor een nieuwe en betere wereld.
Na afloop zal voorganger Ananda de Heer mij vertellen dat bij elk onderwerp dat wordt behandeld de mystieke boodschap daarvan wordt gezocht. Dus het gaat erom niet alles letterlijk te nemen, bijvoorbeeld het geboorteverhaal van Jezus of de ster van Bethlehem, maar daardoorheen te kijken en te zien waar je in dat verhaal Gods liefde voelt en ervaart. De kern is om de goddelijke liefde te zien in jezelf en in anderen; de resonantie van het Licht in je hart.
Opgetild
Terug naar de zaal. Na de voordrachten is het tijd voor de lichtceremonie. De verlichting gaat uit en tot mijn verbazing wordt het, op het licht van de kaarsen na, echt donker. We worden gevraagd ons te concentreren op één ervan. Zachtjes klinkt Als alles duister is, gevolgd door Stille nacht en Ubi caritas. Terwijl wij allemaal rustig staren naar een vlam, lijkt er opeens meer te zijn, lijkt er een vredige gemeenschappelijkheid te ontstaan. Even heb ik het gevoel opgetild te worden uit de dagelijkse gang van zaken, uit mijn hoofd dat met een reportage bezig is. Hier en daar neuriet iemand zachtjes mee. De stem van de voorganger resoneert met het instrumentale Ubi caritas als hij zegt: ‘Het licht van de goddelijke waarheid leert mij om vrij te zijn van angst.’
Mystieke stroming
Het soefisme is van oorsprong een mystieke stroming binnen de islam. De grondlegger van de internationale soefibeweging, Hazrat Inayat Khan, groeide op in India, waar het soefisme onder meer beïnvloed was door het hindoeïsme en boeddhisme. Toen hij in 1910 naar de Verenigde Staten reisde en vandaar naar Europa, verweefde hij deze vorm van soefisme met westerse denkbeelden en religieuze overtuigingen tot wat ‘universeel soefisme’ wordt genoemd.
Omdat het universeel soefisme alle godsdiensten omarmt, kunnen aanhangers bijvoorbeeld ook christen, hindoe of moslim zijn. Een prominente Nederlandse pleitbezorger was oud-minister Johan Witteveen, die er een aantal boeken over schreef. Een bekende blikvanger is de soefitempel in de duinen bij Katwijk.
