Hoe komt de distelvink aan zijn kenmerkende karmijnrode masker? Volgens een oude legende viel er bij de kruisiging van Jezus een druppel bloed op het vogelkopje.
Een kleine 2000 jaar geleden, om precies te zijn op vrijdag 3 april van het jaar 33 was er een urenlange, totale zonsverduistering. Die middag stierf Christus aan het kruis. Eerder die dag hadden soldaten hem een scharlakenrode mantel omgehangen en een rietstok in zijn rechterhand geduwd. Ze drukten een van doornige takken gevlochten kroon op zijn hoofd. Daarna bespuugden ze hem, vielen op hun knieën en riepen treiterend: ‘Gegroet, koning van de Joden’. Vlak daarna voerden de soldaten – ongetwijfeld nagenietend van hun grap – hem af naar Golgotha en kruisigden hem.
Doornenkroon
In het rumoer rond de executie viel het kleine, onopvallend gekleurde vogeltje niet op. Het vinkje trok zich het lot van de gekruisigde Christus aan en probeerde de doornenkroon los te trekken. De dreumes had een bijna onmogelijke taak op zich genomen, maar gaf niet op. Even rustte hij uit. Toen hij omhoog keek ving hij Christus’ blik. Precies op dat moment viel een druppel bloed van zijn voorhoofd op zijn kopje. En zo kwam, volgens de legende, de distelvink aan zijn prachtige karmijnrode masker…
‘De vogel probeerde de doornenkroon los te trekken’
De distelvink – we noemen hem nu de putter – was erg populair onder de schilders in de Renaissance. Het was de periode van opbloeiende bedrijvigheid en kunsten na de donkere middeleeuwen, een explosie van creativiteit. Tussen 1300 en 1500 is het puttertje vele duizenden keren afgebeeld. Vaak zie je hem in schilderijen waarin ‘Maria met kind’ het hoofdonderwerp is. Het afbeelden van de putter vindt zijn oorsprong in een oude Griekse mythe over de charadrios, een vogel die de mens kon bevrijden van ziekte en kwalen. Alleen al de aanblik van die vogel zou voldoende zijn voor totale genezing… De Renaissancekunstenaars voegden bij het schilderen van een Madonna met kind vaak de putter toe als symbool van gezondheid en genezing. Als modieuze decoratie of voor de zekerheid? Het schilderij Madonna del Cardellino van Rafaël uit 1506 is een prachtig voorbeeld. Op het schilderij geeft de jonge Johannes de Doper een distelvink cadeau aan Christus.
Gekooid
De beroemdste putter van Den Haag is te vinden in het Mauritshuis. Daar hangt Het puttertje, een schilderij van Carel Fabritius uit 1654. Het is een gekooid vogeltje dat heeft geleerd om met een klein emmertje water uit een bakje te putten. Zeventiende-eeuws vermaak. Andere tijden. Maar ondanks het wat treurig makende tafereel is alleen al dat schilderij een reden om eens per jaar het fraaie gebouw aan de Hofvijver te bezoeken.
En natuurlijk zijn alle vogels gelijk, maar sommige vogels zijn meer gelijk dan andere. In mijn lijstje van ‘blij makende vogels’ staat de putter hoog genoteerd, maar dat had u al begrepen.
De vogel ademt zuivere pracht. En van praal is geen sprake. De putter is!
Foeke Zeilstra
