Kunst in de etalage van de kerk
De oud-katholieke kerk in Den Haag viert dit jaar haar 300-jarig bestaan. De nabijgelegen Galerie 44 fungeert als visitekaartje van de kerk. ‘Wat kan een kerk nog beter doen dan via de moderne beeldende kunst zichtbaar proberen te zijn?’
Vanaf de straat is het onzichtbaar: het prachtige 18e-eeuwse gebouw van de oud-katholieke kerk in het Hofkwartier. De schuilkerk staat achter de huizen van de Juffrouw Idastraat en de Molenstraat. Klein, intiem en wél zichtbaar is Galerie 44 in de Molenstraat. Het was een idee van de vorige oud-katholieke aartsbisschop om dit pandje op nummer 44 te gebruiken als ‘etalage’ van de kerk. Aanvankelijk was het een winkeltje met kaarsen, religieuze sieraden en boeken. Daarna kwamen er kunstexposities. De hoop was dat de oud-katholieke parochie hierdoor bekendheid kreeg en dat de bezoekers ook naar het kerkgebouw zouden gaan. Is die opzet gelukt? ‘De galerie functioneert’, zegt Jacques Zwaan, een van de mensen die Galerie 44 onder hun hoede hebben. ‘De exposanten en de bezoekers weten dat de galerie een initiatief van de kerk is.’
‘Abstracte kunst past bij de kerk’
Gevoeligheid
Er is geen doorgang van de galerie naar de schuilkerk. Galeriebezoekers moeten omlopen, maar dan nog is het kerkgebouw niet toegankelijk, vanwege gebrek aan mankracht om het open te stellen. Toch weet je niet wat er vanuit de galerie doorsijpelt. Bij elke nieuwe expositie – iedere maand een andere – vertelt Zwaan over de connectie met en de geschiedenis van de oud-katholieken. ‘Ik zeg dan altijd: “Wat kan een kerk nog beter doen dan via de moderne beeldende kunst zichtbaar proberen te zijn?” Ik denk namelijk dat kunst, godsdienst en filosofie nieuwsgierig naar elkaar kunnen maken of gevoeligheid voor elkaar teweegbrengen. Daarom koppel ik kerk en kunst. Beelden horen in de kerk, zoals mensen beelden horen te zijn “ván”. Er kan van kunst een bepaalde spiritualiteit uitgaan, als je ervoor gevoelig bent. Je moet je er wel voor openstellen, maar dat moet ik ook doen als ik ’s zondags in de kerk zit.’ 
(fotografie: Hans Hemmes)
Kunstenares Doortje van Ginneken, ook verbonden aan de galerie, zegt: ‘Abstracte beeldende kunst heeft iets ongeschrevens. Abstracte kunst past bij de kerk, want die kerk heeft dat ook. Iets dat boven jezelf uitgaat. Zoals de kunst die hier nu hangt, van Bernard Sercu, met vormen van Provençaalse kerkramen. Ze hebben iets ongeschrevens maar hebben tegelijk veel betekenis.’ Wat wil Van Ginneken zelf als kunstenares? ‘Ik wil iets toevoegen waar je een vraagteken bij kunt zetten. Je moet niet alles uitleggen, zodat je iets overlaat aan de kijker.’ Zwaan voegt toe: ‘De Haagse remonstrantse predikant Johan Goud schreef het boekje God als raadsel. Dat is een fantastische uitdrukking, want wij weten niks van God. Als kunst een vraagteken oproept en een appel doet, heb je al veel gewonnen. Het brengt mensen op gedachten en ze gaan er verder zelf over nadenken.’ Margot C. Berends
Jaques Zwaan en Doortje van Ginneken
(fotografie: Margot C. Berends)
