IN-DRUK
Een roman in zeven dikke delen schreef J.J. Voskuil (1926-2008) over ‘Het Bureau’. Volgens sommigen niet om door te komen: ‘Er gebeurt niets!’ In 1996 verscheen het eerste deel en ik kon niet wachten op de uitgave van het volgende. Uit de jaren die ik op kantoor werkte, herkende ik de onderlinge rivaliteit en het neerkijken op collega’s van een andere afdeling. De hoofdpersoon, zonder ambitie begonnen, moet na zijn pensionering aanzien dat zijn opvolger een totaal andere visie op het werk heeft. Wat blijft er over van je levenslange inzet? Voskuil was de zoon van een vooraanstaande Partij van de Arbeid-journalist, die de rode idealen van een rechtvaardige samenleving met verve uitdroeg. In de boeken vind je daarvan wel iets terug, waar de schrijver de hoofdpersoon, Maarten Koning, tekent als een man die steeds de menselijke maat bepleit.
Aan die Maarten Koning moet ik in deze onrustige en angstige tijden regelmatig denken. Net als in huize Voskuil gaat het in de kerk om noties van eerlijk delen en werken aan vrede. Hemelverlangen is uit, zorg voor de schepping en de verwachting van het Koninkrijk van God is nu de rode draad in gebeden en preken. Maar beroemd geworden is de dichtregel van de schrijver Gerard Reve: ‘Dat Koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat?’ Wie zou hem, met de oorlog in Oekraïne, falende opvang van vluchtelingen en klimaatrampen, dat niet nazeggen? Om mij heen – en in mijzelf – bespeur ik gevoelens van machteloosheid. Journalist Aad Kamsteeg schreef recent: ‘Zes decennia heb ik gebeden en de ellende lijkt alleen maar toegenomen.’ Maar zitten we wellicht nog steeds gevangen in een negentiende-eeuws vooruitgangsoptimisme?
Ik las in de biografie van de theologe Dorothee Sölle dat ze in de revolutionaire strijd van Daniel Ortega, Gods bevrijding zag doorbreken in Nicaragua. Gelukkig hoeft ze niet meer mee te maken dat de bevrijder van toen tot een dictator is geworden die tegenstanders opsluit en priesters de mond wil snoeren. Het is in de donkerste tijden van Israëls geschiedenis dat de profeten oproepen tot trouw aan de Eeuwige. Veertig jaar geleden demonstreerde de priester Daniel Berrigan tegen de kernwapens. Het bracht hem in de gevangenis en in conflict met zijn kerk. ‘Je verandert de wereld niet’, zeiden zijn vrienden. Waarop hij antwoordde: ‘Al was dat zo, ik blijf mij verzetten om zelf niet te veranderen! De moed voor je overtuiging uit te komen heeft te maken met het behoud van je menselijke waardigheid. En dat komt vóór het resultaat.’ De theoloog des vaderlands Thomas Quartier citeert de zanger Stef Bos: ‘Pessimisme is het waarnemen van de werkelijkheid op korte termijn’. Geloven is een weg, is vallen en opstaan. ‘Zoek het Rijk van God’, zei Jezus. Een voorproefje krijg je waar geluk opbloeit, waar kinderen gaan dansen en vrede wordt gesticht. Waar een tuin tot bloei komt, een straatfeest mensen uit de eenzaamheid haalt, gehandicapten er een week op uit kunnen. Leef nu! Leven: vul onze scholen en kazernes, onze kantoren en supermarkten ermee. Leve de menselijke maat.
Rob van Essen
