Rabbijn Shmuel Katzman over Rosj Hashana
Van zondag 25 tot dinsdag 27 september wordt Rosj Hasjana gevierd, het Joodse nieuwjaar, met diensten, rituelen en lekkernijen. Een jaarlijks hoogtepunt met een diepere betekenis. Volgens de Joodse jaartelling begint dan het jaar 5783.
Tijdens Rosj Hasjana versturen Joodse mensen kaarten aan dierbaren en bekenden, bezoeken zij diensten, beoefenen zij rituelen, wensen ze iedereen ‘een goed en een zoet nieuwjaar’ en genieten ze van lekkernijen zoals stoofpeertjestaart, perenkugel. Tien dagen later is het Jom Kippoer, de heiligste dag van het jaar. Rabbijn Shmuel Katzman, een Amerikaan die sinds 1994 de synagogen in Bezuidenhout en Scheveningen bedient, vertelt over de diepere betekenis van deze feesten.
Zenuwcentrum
‘De letterlijke vertaling van Rosj Hasjana is: hoofd van het jaar. Zoals het hoofd het zenuwcentrum is dat het lichaam bestuurt, hebben de dagen tussen Rosj Hasjana en Jom Kippoer impact op het hele jaar. Je inventariseert gedurende tien dagen voor jezelf hoe je hebt geleefd: kun je met een schoon geweten voor je Schepper staan? Als jij je buurman onrecht hebt aangedaan, ga je het rechtzetten. Aan vrienden, familie en kennissen wordt om vergeving gevraagd. Op de tiende dag, Jom Kippoer, de Verzoendag, vasten we. Die dag beslist God wat het komende jaar zal brengen. Daarom wensen we elkaar een zoet en een goed nieuwjaar. Alles wat van boven komt is goed, maar je ervaart het niet altijd als zoet, als aangenaam.’ Tijdens Jom Kippoer zijn er vijf diensten in de synagoge, met momenten van belijdenis. Katzman: ‘Die belijdenis doe je twee keer. Eén keer fluisterend naar God, alleen voor Zijn oren bestemd. En dan herhaal je het met z’n allen vanwege de gezamenlijke verantwoordelijkheid die we allemaal dragen.’
Vissen en vogels
Shmuel Katzman vergelijkt Rosj Hasjana met een opwaartse spiraal: jaarlijks keert het terug, maar ben je wel weer een stukje verder ontwikkeld. Waarom die tien dagen tot Jom Kippoer? ‘Veel mensen beginnen pas met hun inventarisatie – net zoals met de belastingen – als de deadline er is. Dus dan hebben ze tien dagen’, lacht hij. ‘Rosj Hasjana markeert de zesde dag van de Schepping: de dag dat de mens geschapen werd en God erkende als maker van de wereld. Alles werd en masse geschapen: vissen, vogels, bomen. Maar er was maar één Adam en die erkende God. De mens is als enkeling geschapen. Daar trekken we twee lessen uit: wie één leven redt, redt de hele wereld, en daarnaast is er het verantwoordingsbesef dat je als individu impact hebt op de wereld.’ Rosj Hasjana wordt ook wel de dag van de sjofar of de dag van de bazuin genoemd. De rabbijn zal tijdens een van de diensten tonen blazen op een ramshoorn, voor velen het hoogtepunt. Rabbijn Katzman vertelt dat hij als kind het blazen op de sjofar door de rabbijn erg indrukwekkend vond: ‘Maar ik ben niet bezig met herinneringen. Ik beleef het in het nu. Religie is voor mij geen nostalgie maar een levend gegeven, waar ik altijd mee bezig ben.’
Tanya van der Spek
Fotografie: Oliver van der Spek
