‘Je hebt mensen nodig die dichtbij en oprecht zijn’ Op 26 november werd in de Grote Kerk de serie Zeven wegen naar compassie van LUX Den Haag afgesloten met een middag over vervreemding. Fotograaf Erwin Olaf en minister Carola Schouten waren te gast.
De LUX-serie Zeven wegen naar compassie vond haar inspiratie in de zeven werken van barmhartigheid, van oudsher christelijke richtingwijzers om te leven met mededogen. In de serie – over de thema’s eenzaamheid, dienen, dankbaarheid, verwondering, vertrouwen, opgave en vervreemding – wilde LUX zoeken naar een eigentijdse hertaling van de werken van barmhartigheid. Daarbij werd gekozen voor een format waarin hoofd en hart elkaar kunnen raken en waarin woord, klank en beeld elkaar versterken. Daarom kregen naast de gesprekken over de thema’s ook beeldende kunst en muziek een belangrijke rol in de serie.
Zwartste glazuur
‘Laten we beginnen met je buurman of buurvrouw even in de ogen te kijken en met elkaar kennis te maken.’ Gespreksleider Jonathan van der Geer tekent hiermee direct de sfeer: de ander zien, horen en daardoor geïnspireerd raken. Voordat de gasten van deze middag – Carola Schouten, minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen en fotograaf Erwin Olaf – aan het woord komen, vertelt beeldend kunstenaar Mattia Papp over de zeven keramische kunstwerken die hij voor de serie heeft gemaakt, één voor elke bijeenkomst. Vandaag zijn ze allemaal te zien. Het kunstobject over vervreemding heeft hij in het donker gemaakt, zodat hij niet kon zien hoe het zich vormde. Daarna heeft hij het zwartste glazuur gebruikt dat hij kon vinden. Hij noemt het proces ‘a bit scary’. Het is interessant hoe hij elk kunstobject betekenis heeft gegeven. Het werk dat ‘vertrouwen’ uitdrukt heeft hij bijvoorbeeld niet gemaakt van klei, maar van porselein en hij heeft het ongeglazuurd gebakken, want ‘vertrouwen is fragiel en breekt gemakkelijk’.
Buitenbeentje
Erwin Olaf en Carola Schouten staan in hun vak allebei aan de top. Erwin Olaf komt uit een middenstandsgezin en Carola Schouten groeide op op een boerderij, in een gezin waar de kerk centraal stond. Beiden kenden ‘het vreemde’ al in hun jeugd. Schouten vertelt dat zij als meisje de koeien uit de wei haalde en naar de provinciale weg keek die achter hun land lag. ‘Als ik die weg zag, wist ik dat ik op een dag daarover weg zou rijden.’ Erwin Olaf vertelt over zijn verhuizing als kind van Hilversum naar Hoevelaken, waar hij zich een buitenbeentje voelde. ‘Ik deed niet zoals mijn broers mee aan voetbal, maar voerde wel zelfgeschreven toneelstukjes op. Op mijn zeventiende ben ik het huis uitgegaan. Ik worstelde met mijn homoseksualiteit, maar een beetje weerstand in mijn leven, daar heb ik tot op de dag van vandaag veel aan.’ Ook in hun werk speelt het begrip vervreemding een rol. Carola Schouten zegt tegen Erwin Olaf: ‘Terwijl het voor jou haast noodzakelijk is voor jouw kunstzinnige proces, schept het bij mij meer afstand. Ons werk is bloedserieus, het gaat over grote thema’s. Tegelijkertijd is het een vorm van theater en wordt er tegenwoordig keihard op de man gespeeld, maar daarna drink je weer samen koffie. Best vreemd soms.’ Ook het feit dat er bij haar een spotlight staat op bijna alles wat ze doet, werkt vervreemding in de hand. ‘Je wordt gedefinieerd door de rol die je hebt. Als tegenwicht heb je in je eigen omgeving mensen nodig die dichtbij en oprecht zijn.’ Het werk van Erwin Olaf kan inderdaad vervreemding oproepen. Elke foto is een verhaal op zich. Je moet er moeite voor doen, waarbij je als toeschouwer emotioneel geraakt wordt of met vraagtekens achterblijft. Een voorbeeld daarvan is een zelfportret waarop hij op een trap naar boven loopt. Schouten vindt het een ontroerende foto: ‘Je weet niet wat er is na die trap, is daar een toekomst of het einde? Je gaat in ieder geval omhoog naar het licht.’
Ruimhartig delen
Het gekozen format voor de LUX-serie van woord, klank en beeld is effectief: de kunstwerken van Mattia Papp boren een andere laag aan dan het gesproken woord en de muziek door violist Jasmijn Burger en cellist Liustauras Zilaitis completeert het geheel. Als afsluiting is er deze avond een bierproeverij van de Haagsche Broeder. Gebrouwen door de broeders van St. Jan uit de Oude Molstraat. Het bier wordt in grote flessen gebotteld. ‘Niet om alcoholisme te bevorderen’, zegt pater Thomas, ‘maar om ruimhartig te kunnen delen, om te verbroederen en te verzusteren.’
Jolly van der Velden
Meer informatie over LUX? Zie luxdenhaag.nl
Bij de foto: Als afsluiting een bierproeverij van de Haagsche Broeder: ‘Bier in grote flessen, om ruimhartig te kunnen delen.’
