Ieder jaar een duurzame stap
Kerkgemeenschappen die werk willen maken van duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en vergroening kunnen zich aanmelden als groene kerk. Het is vervolgens de bedoeling dat ze ieder jaar in ieder geval één duurzame stap zetten. Een kijkje in de keuken van twee Haagse groene kerken.
Begin januari staat bij de organisatie GroeneKerken de teller van het aantal groene geloofsgemeenschappen op 420, meldt de website. De duurzame stappen die kerken zetten – graag jaarlijks één erbij – kunnen op allerlei gebied liggen, zoals inkoop, energiebesparing en vergroening. Door actief aan de slag te gaan met duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en het vergroenen van de eigen gemeenschap, geven groene kerken invulling aan de Bijbelse opdracht om goed en recht te doen aan mens en schepping. GroeneKerken biedt daarbij informatie, inspiratie en brengt kerken met elkaar in contact.
Verwonderwandelingen
De Lukaskerk aan het Om en bij is een van die groene kerken. Er is een werkgroep, Groene Lukas, die binnen en buiten de kerkgemeenschap aandacht vraagt voor duurzaamheid en groen. Bijvoorbeeld door verwonderwandelingen te organiseren bij het wisselen van de seizoenen, kerkdiensten en kringvieringen te houden rond schepping en duurzaamheid, en door deelname aan de jaarlijkse World Cleanup Day waarbij zwerfvuil wordt opgeruimd. Ook is het kerkgebouw fors verduurzaamd, vertelt kerkrentmeester Petra Hamerslag. ‘In 2016 hebben we op de kerkzaal zonnepanelen laten plaatsen, en met een gemeentelijke subsidie hebben we de cv-installatie waterzijdig laten inregelen. Daarmee optimaliseer je in alle radiatoren de hoeveelheid water, wat een flinke energiebesparing oplevert. Verder hebben we sinds vorig jaar een nieuwe keuken waarbij we van gas zijn overgestapt op inductie, en we zijn met allerlei dingen bezig om energie te besparen, zoals voorzetmuren en -ramen.’
‘Het is belangrijk een link te leggen met de huishoudens’
Om invulling te geven aan het ‘groene-kerk-zijn’ noemt Hamerslag het belang van het betrekken van de gemeenteleden en het leggen van een link met de huishoudens: ‘Zo hebben we een tijdlang in de weekmail aan de gemeenteleden een milieutip opgenomen voor thuis. Ook is regelmatige aandacht in de diensten voor duurzaamheid en natuur een wezenlijk onderdeel van onze missie als groene kerk.’
Niet voor de eeuwigheid
Ook de Pax Christikerk in Mariahoeve is een groene kerk. Kerkrentmeester Rob Boxman meldde zijn kerk in 2019 aan, na een grote verbouwings- en verduurzamingsoperatie. ‘Het oorspronkelijke kerkgebouw stamde uit de jaren zestig en vanaf ongeveer 2010 kregen we steeds meer onderhoudsproblemen’, vertelt Boxman. ‘Door de matige bouwkwaliteit was het gebouw niet echt voor de eeuwigheid gemaakt en was een grondige renovatie nodig. Via gemeenteleden kwamen we in contact met een projectontwikkelaar met wie we een bijzondere samenwerking zijn aangegaan. Wij stonden een stuk grond aan hem af met daarop de bijzalen en een – onder andere door vochtproblemen onbewoonbare – pastorie. Die gingen tegen de vlakte en op die plaats kwam een appartementengebouw. In ruil daarvoor werd de kerkzaal volledig gerenoveerd en verduurzaamd en werden nieuwe bijzalen, een keuken en ontmoetingsruimte geplaatst. De muren en het dak van de kerkzaal zijn blijven staan, maar verder is de kerk compleet vernieuwd. Alles is goed geïsoleerd, er zit een modern verwarmingssysteem in en een ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Op het appartementengebouw zijn zonnepanelen geplaatst, waarvan een deel voor de kerk is.’ Hiermee zijn in één keer veel duurzame stappen gezet, waar andere groene kerken dat doorgaans meer gefaseerd doen. Boxman raadt het andere kerken graag aan: ‘Kijk eens naar initiatieven zoals met zo’n projectontwikkelaar of zoek breder in je wijk naar mogelijkheden voor verduurzaming in samenwerking met anderen. Bij ons heeft het heel goed uitgepakt.’
Monumentenzorg
Bij het verduurzamen van kerkgebouwen maakt het veel uit of een kerk een monumentale status heeft. Op daken van monumenten mogen bijvoorbeeld aan de voorzijde geen zonnepanelen zichtbaar zijn. Het is daarom verstandig om in een vroeg stadium contact te zoeken met een adviseur Monumentenzorg van de gemeente. Gerard Hoogerwaard is een van hen, en heeft de kerken als zijn specialisme. ‘In Den Haag hebben we als een van de weinige gemeenten een subsidieregeling specifiek voor onderhoud van monumentale kerken’, vertelt hij. ‘Monumentenzorg is altijd maatwerk. Daarom komen we graag in contact met kerken om de wensen en mogelijkheden te bespreken. Vanuit Monumentenzorg kunnen we adviseren op het gebied van subsidies en vergunningen, maar soms ook als het gaat om bepaalde technische oplossingen. Neem verwarming; kerken zijn soms zo groot dat je de oplossing beter kunt vinden in lokale of gedeeltelijke verwarming. Ook voor monumenten worden steeds nieuwe producten ontwikkeld die bijdragen aan verduurzaming.’
Irna van der Wekke
In de kerk aan de slag met groen en duurzaamheid?
groenekerken.nl: samen met andere kerken werken aan een duurzame samenleving protestantsekerk.nl/thema/duurzaamheid: themapagina met liturgisch materiaal, ideeën en informatie om in de kerk aan de slag te gaan met het thema duurzaamheid energievoorkerken.nl: inkoopcollectief voor kerken om groen en voordelig energie in te kopen degroenegrachten.nl: monumenten en duurzaamheid monumentenzorgdenhaag.nl
