300-jarig bestaan Haagse Oud-Katholieke kerk
De Oud-Katholieke schuilkerk in het Hofkwartier bestaat 300 jaar. Dat wordt gevierd met vier minifestivals. Wat is het verhaal achter deze prachtige kerk vol kunst die, aan het zicht onttrokken, zich tussen de Molenstraat en de Juffrouw Idastraat bevindt?
‘De houten vloer van de zolder kraakte, het werd te gevaarlijk voor de katholieken die in de achttiende eeuw de kleine schuilkerk heimelijk bezochten’, zegt Leen Wijker, pastoor van de Oud-Katholieke parochie van de Heilige Jacobus en Augustinus. Katholieken moesten ondergronds door de opstand tegen Spanje en de strijd met de protestanten. Ze moesten betalen voor ontheffing van antikatholieke maatregelen. Op zolders en in pakhuizen en schuren vonden ze elkaar. ‘Maar doordat de toenmalige pastoor Willem Frederik van Dalenoord goed contact had met de Haagse Hervormde Gemeente en het stadsbestuur kreeg hij rond 1720 toestemming om deze kerk te bouwen – al moest hij wel steekpenningen betalen.’ ‘Vanaf de straat mochten er geen klokken of toren te zien zijn’, voegt Patrick Pranger van de culturele commissie Schuilkerk Den Haag toe.
Vaak hebben schuilkerken slechts aan één kant ramen om niet op te vallen. Maar omdat deze kerk op een erf werd geplaatst tussen huizenrijen, mocht hij aan twee kanten glas. De schitterende kerkzaal is bereikbaar via een gang vanaf de Juffrouw Idastraat of via de kosterswoning aan de Molenstraat. Inmiddels heeft het gebouwencomplex ook enkele appartementen. De zolderkapel boven het oude pastoorshuis waar de diensten in de achttiende eeuw plaatsvonden, wordt nog steeds gebruikt voor vieringen en meditaties. Pranger geniet elke zondag van alle schoonheid: ‘De kerk is gebouwd in de Franse barokstijl, sterk beïnvloed door architect Daniël Marot, zoon van de Franse hofarchitect Jean Marot.’
Op de schouders van Augustinus
De ins en outs worden uitgelegd in het boek De kleine kathedraal van Wietse van der Velde, de voorganger van de huidige pastoor. Het boek verscheen ter ere van het 300-jarig bestaan van de kerk en kleurenfoto’s tonen alle pracht en praal. Wijker: ‘Alles is specifiek voor deze kerk ontworpen. Uniek is de grote preekstoel waarin je de symbolen van de evangelisten gebeeldhouwd ziet. De prediker staat letterlijk op de schouders van de heilige Augustinus. Wij zijn beïnvloed door deze kerkvader, die bekend is geworden om de genadeleer. Het besef van zonde en schuld is aanwezig in de liturgie. Genade ontvang je van God en die kun je niet zelf bewerkstelligen.’ De communiebank bestaat aan beide zijden uit houtsnijwerk, normaliter is dat één kant. Tijdens de Museumnacht konden bezoekers zich op ligkussens vergapen aan het plafond. Tevens is er moderne kunst. ‘Omdat we ook van deze tijd zijn’, aldus Wijker. De kerk wil midden in de maatschappij staan en heeft leden uit de LHBT+ gemeenschap. Alles gebeurt weldoordacht en in dialoog. Wijker: ‘Toen een transgender lid in mijn andere parochie in Schiedam haar naamsverandering in de kerk wilde doen, heb ik met mijn bisschop overlegd hoe ik dat het best kon aanpakken. We zijn heel serieus, alles moet ernstig gebeuren. Er is twintig jaar nagedacht over het openstellen van het ambt voor vrouwen. We gaan niet over één nacht ijs.’
Jazz
De 300ste verjaardag van de schuilkerk wordt gevierd met vier minifestivals, waarvan het laatste plaatsvindt van 21 tot en met 23 april. Vrijdagavond komt er een jazzorganist. ‘De Oud-Katholieke kerk en kunst gaan vaak samen. Kunst is ook het onverwachte: jazz op het oudste kerkorgel van Den Haag, uit 1726,’ zegt Patrick Pranger. Op zaterdag komt het wereldberoemde fortepianoduo Bart van Oort en Petra Somlai. En zondag spreekt Bright O. Richards over het thema ‘Daar ben je thuis’. Pranger: ‘We willen uitstralen dat we een leuke gemeenschap zijn die openstaat voor iedereen. De kerk is een prachtige ruimte voor concerten, die eigenlijk te weinig gebruikt wordt door de Haagse kunstscene.’
Tanya van der Spek
Schisma van Utrecht
In 1723 vond in Nederland door verschillende oorzaken het schisma van Utrecht plaats. Er ontstonden twee groepen. De ene groep respecteerde alleen het centraal gezag van Rome: de rooms-katholieken. De andere groep richtte zich tot de bisschop, dus het bisdom. Zij noemden zich oud-katholiek. Zuid-Holland valt onder het bisdom Utrecht. Er zijn drie hete hangijzers tussen de oud-katholieken en Rome: het celibaat, het openstellen van kerkelijke ambten voor vrouwen en het homohuwelijk. ‘Eén worden met Rome is helaas nog niet gelukt, maar theologisch zijn er wel onderwerpen waarover we dezelfde mening hebben, zoals bijvoorbeeld het drievoudig ambt: bisschop, priester en diaken’, aldus Leen Wijker.
Fotobijschrift: Pastoor Leen Wijker en Patrick Pranger voor het altaarschilderij met de verheerlijking van Jezus op de berg Tabor. Foto Tanya van der Spek.
