Mei is voor vogels de maand van de lentekriebels. Voor de nachtegaal met zijn betoverende zang is het in Meijendel en op de Waalsdorpervlakte goed toeven.
In het voorjaar gaan onze vogels elkaar weer beter verdragen. In de winter is het voedsel schaars en is het ieder voor zich. Zelfs mannetjes en vrouwtjes van één soort staan elkaar regelmatig naar het leven. In de lente wordt het warmer, is er meer voedsel en zo ontstaat ruimte voor meer dan alleen maar overleven. De paarvorming begint. Ruim negentig procent van de zangvogels is monogaam. Instinctief weten ze dat ze samen sterker zijn, meer energie hebben voor het leggen van eieren, het broeden en de zorg voor jonkies. Na een ‘first date’ scharrelen ze wat om elkaar heen, krijgen verkering. Langzamerhand raken ze zo vertrouwd met elkaar dat er sprake is van paarvorming, een verloving. Van het vervolg – het huwelijk – kun je spreken als er samen een nest wordt gebouwd. In het hele proces van samenkomen speelt de vrouw vrijwel altijd de hoofdrol. Macho’s opgelet: zij bepaalt welk mannetje het meest aantrekkelijk is, het sterkst lijkt, het mooist zingt.
Nachtzang
Zo gaat het ook bij de vogel die het onderwerp is van dit verhaal: de nachtegaal. De mannetjes komen aan het eind van de eerste week van april terug uit West-Afrika. Ze komen als dieven in de nacht. Ineens zijn ze er volop. Nachtegalen zijn erg ‘plaatstrouw’ en bezetten vaak het territorium van het jaar ervoor. Hoe ze dat zo precies kunnen terugvinden is een van de grote raadsels in de natuur, maar dat terzijde. We hebben het hier over lentekriebels. Vanuit hun territorium laten de heren elkaar luidkeels weten wie in hun stukje duin de baas is. Een dag of tien later arriveren de dames. Opwinding in de mannenwereld! Met hun bijzondere vocale prestaties zingen de heren vol overgave de vrouwtjes ‘uit de lucht’.
‘Na een ‘first date’ krijgen ze verkering’
Nachtegalen zingen ook overdag, maar het mooist hoor je ze als het stil is, in de late avond of vroege ochtend. De ‘nachtzang’ stopt als de mannetjes een vrouwtje hebben gevonden. De nachtegalenzang die je in de loop van mei in de duinen hoort, heeft dan ook iets treurigs. Het zijn de vrijgezellen die nog geen vrouwtje hebben weten te lokken. En de jonge vogels in de nesten om hen heen leren het zingen niet van hun eigen vader…
Betoverend
Van hun uiterlijk moeten de nachtegalen het niet hebben, ze zijn met hun beigebruine kleur nogal ‘gewoon’. Maar hun zang is betoverend en inspireerde door de eeuwen heen veel kunstenaars. Componisten als Beethoven verwerkten de zang in hun composities. En in de literatuur hebben onder andere Shakespeare, Keats en Oscar Wilde de nachtegaal een prominente plaats gegeven. Het is een onsterfelijke zanger. Meer dan de helft van de 6000 tot 7000 broedparen in Nederland wordt geteld in de Zeeuwse en Hollandse duingebieden. In Meijendel en op de Waalsdorpervlakte kun je ze niet missen. In de Amsterdamse Waterleidingduinen lijkt hun aantal af te nemen, maar niet hier in onze duinen. Als mogelijke reden wordt het aantal damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen genoemd. Die struinen in flinke groepen door de struiken en vernielen zo nestgelegenheid voor de nachtegaal. In Meijendel zitten vooral reeën. Dat zijn dieren die een territorium innemen, niet in grote groepen optrekken en dus nauwelijks ondergroei vernielen. De grootste nachtegalendichtheid van Nederland ligt tegenwoordig dus gewoon bij ons om de hoek.
Foeke Zeilstra
Uitnodiging nachtengalenexcursie in Meijendel
De Haagse Vogelbescherming (HVB) nodigt lezers van Kerk in Den Haag uit om op zondagochtend 7 mei deel te nemen aan de nachtengalenexcursie in Meijendel onder leiding van gids Ton Haase.
Zo. 7 mei, 6.30 u. Verzamelpunt: Boerderij van Meijendel, Meijendelseweg 36, Wassenaar. Opgave vooraf via hvbexcursies@live.nl. Iedereen is welkom, er zijn geen kosten aan verbonden.
