‘De dode zal leven!’
Wíe is God eigenlijk? Deze vraag stelde prins Claus aan de orde in een van de gesprekken die Huub Oosterhuis met hem had toen de prins ziek was en Oosterhuis hem wekelijks bezocht. Dit en nog veel meer moois is te lezen in het boek Uittocht, dat Ad van Nieuwpoort schreef over een aantal gesprekken met Huub Oosterhuis, een jaar voor diens overlijden. Oosterhuis vond de zin van prins Claus treffend en nam die op in een gedicht dat ook in het boek staat. Juist de zoektocht naar wie of wat god is, is wellicht een van de redenen van de populariteit van zijn teksten.
De titel Uittocht verwijst naar wat voor Oosterhuis de kern van de bijbel is: ‘In de bijbel is God de stem die tot mij spreekt over de uittocht’, en: ‘Ik leerde de bijbel lezen als een politiek statement: uittocht uit alle wrede, slimme/martelende slavernijsystemen.’ Het boek bestaat uit zes hoofdstukken, die telkens beginnen met een gedicht van Oosterhuis dat de aanleiding vormt voor een diepgaand gesprek. Zo komt naast prins Claus ook Gerrit Komrij voorbij, evenals het socialisme en de nieuwe wereld, waar Oosterhuis naar verlangt. ‘Die nieuwe wereld, die komt anders dan wij dachten en hoopten’, lezen we in Oosterhuis’ laatste gedicht.
Mededogen
Oosterhuis vertelt aan Van Nieuwpoort over de oorsprong van de geplaatste gedichten. Ook komt zijn ontwikkeling van jonge jezuïet naar de gehuwde, zoekende, met de wereld verbonden mens die hij was aan de orde. Zijn mededogen met de aarde en het lijden van mensen is terug te vinden in de teksten, die in de loop van de tijd meer politiek werden. Horizontale of verticale gelovige: die scheiding tussen twee werelden is aan Oosterhuis niet besteed. Het was wel de reden waarom zijn liederen door de bisschoppen werden verbannen: te weinig verticaal, te veel horizontaal. Aan het eind van het boek snijdt Van Nieuwpoort het thema aan. Hij stelt dat de theologie nog vaak een scheiding maakt tussen de horizontale relatie met de medemens en de verticale met God. Hij zegt dan tegen Oosterhuis: ‘Bij jou is dat één, in heel je werk’, waarop deze antwoordt: ‘Ja, wie weet. Daar moet ik nog eens goed over nadenken.’ Nadat Oosterhuis op de avond van paaszondag overleed, is het boek met spoed uitgegeven. Het past bij Pasen. Zoals Van Nieuwpoort in zijn voorwoord schrijft: ‘Huub Oosterhuis is niet dood. Wij blijven hem zingen: “De dode zal leven!”’ Het boek is een ‘must’ voor de Oosterhuisliefhebber. De opbrengst komt ten goede aan het Huub Oosterhuis Fonds, dat als doel heeft bij te dragen aan de verspreiding en behartiging van zijn gedachtegoed en oeuvre. Dat is belangrijk, want het unieke werk van Oosterhuis slaat bruggen tussen mensen en kerken en tussen het denken en geloven van toen naar nu en naar de toekomst.
Greet Kappers
Ad van Nieuwpoort, Uittocht: Laatste gesprekken en gedichten van Huub Oosterhuis. Amsterdam: Prometheus, 2023. ISBN 9789044654295; 64 pagina’s; € 9,99. Op de laatste pagina staat een prachtig slotakkoord:
Wel of niet
In god vergeet je
dat je bent geschonden.
Je wordt weer leeg.
In god vergeet je
alle onbegrepen pijn
van zo te zijn
als je geboren bent.
Maar hoe kom je in god?
Steile trappen af.
Niemand zeggen.
En dan springen.
Niet meer weten
of hij wel bestaat
of niet.
Je moet springen. Steeds opnieuw. Niet meer weten of hij
wel bestaat of niet. Zelfs dat opgeven.
