Lange rijen bij de ‘evangelical’ Ashbury University (VS) in februari dit jaar. Men wachtte tot er ruimte kwam in het 1500 zitplaatsen tellende auditorium. ‘Revival’! Het haalde zelfs Nederlandse nieuwsmedia. Een gewone gebedsdienst bleek plotseling de kraamkamer van een religieuze opleving. Jongeren ervoeren de Heilige Geest en honderden beleden hun zonden. ‘We zijn hier al meer dan honderd uur in Hughes Auditorium – biddend, huilend, aanbiddend en verenigend – vanwege liefde’, schreef Alexandra Presta, redactrice van de schoolkrant. Zulke heftige emoties kun je in ons land alleen verwachten als FC den Haag of Feyenoord kampioen wordt. En zonden belijden is – op een liturgisch ritueel na – zo goed als uitgestorven. Dat heeft plaatsgemaakt voor ‘excuses’, waarmee je dan ook van het gezeur af moet zijn.
Maar Amerika heeft een lange geschiedenis van ‘revivals’. Charles Finney (1792-1875) bracht Amerika in de negentiende eeuw in rep en roer met godsdienstige ‘oplevingen’ die volgden op massale evangelisatiebijeenkomsten. Hij schreef er zelfs een boek over: ‘Hoe kun je een revival ervaren?’ Minder bekend is dat hij zich in zijn prediking scherp tegen de slavernij keerde.
De evangelist Dwight L. Moody (1837-1899) organiseerde evangelisatiecampagnes in de grote steden in de VS en Groot-Brittannië. Vaak juist niet in kerken maar in fabriekshallen, omdat hij de buitenkerkelijke massa wilde bereiken. De vooronderstelling van de negentiende-eeuwse revivals was dat de erkenning van je zondigheid nodig was om tot een ‘born again’ gelovige te worden. Dat klinkt niet geheel onbekend voor de doorgewinterde Nederlandse protestant. ‘Ellende-verlossing-dankbaarheid’ is de drieslag waarmee menig calvinist het geloof kreeg aangereikt. Maar afwijkend is toch dat de emotie, de ervaring een zondaar voor God te zijn, de sleutel is tot geloofszekerheid. Diep berouw, grote vreugde! Waar mensen regelmatig van in de knoop raken, is dat ze niet weten of ze wel echt berouw hebben. De zonde wordt in iedere tijd en plaats immers elders gelokaliseerd. In Europa ligt sterke nadruk op collectieve zonden: vervuiling van de natuur, discriminatie van medemensen. In evangelische kringen in de VS wordt zonde vaker onder de gordel gelokaliseerd. Een restant van de puriteinse negentiende-eeuwse moraal die steeds weer opduikt: geen blote tepel op tv!
In West-Europa wijzen wij voor de terugloop in kerkgang onder andere naar secularisatie en individualisme. In de Amerikaanse evangelische wereld zien velen de ervaring van Gods afwezigheid als zijn oordeel over onze zondige levenswijze. Vandaar dat in republikeinse staten abortus en andere samenlevingsvormen dan het huwelijk door verboden getroffen worden. Het verklaart de populariteit van de politiek van Donald Trump onder evangelischen. Onbegrijpelijk is dan weer dat deze machtspoliticus en rokkenjager voor hen de hoop voor Amerika belichaamt. Maar misschien heeft dit ook wel te maken met de kromme gedachte dat Trumps ‘reiniging’ van Amerika de weg vrijmaakt voor een ‘revival’. Niet alleen van de kerk, maar ook van Amerika. ‘Laten we Amerika weer groot maken!’ Trump wil Amerika weer groot, Poetin droomt van een herrezen Rusland. Ik hoop maar dat het ze in Ashbury lukt om klein van God – en van hun zonden – te gaan denken.
Rob van Essen
(foto: ISTOCK)
