John Newton leefde van 1725 tot 1807. Hij was, net als zijn vader, scheepskapitein. Een hevige storm werd het keerpunt in zijn leven. Hij verdiende zijn brood tot die tijd namelijk met de slavenhandel, maar koos voor het priesterschap. Hij wist dat hij van toen af aan het goede nieuws van Gods genade moest verkondigen. Zo werd hij priester in de Anglicaanse kerk. Terugkijkend op zijn leven dichtte hij het lied dat wereldwijd bekend werd en altijd wel ergens opduikt als in een film of serie een kerkdienst in beeld komt. ‘Verrassende genade, die een ellendeling als ik gered heeft.’ Door zangers als Elvis Presley en Aretha Franklin, en zelfs oud-president Barack Obama is het bekend gebleven. Het Liedboek van de Protestantse Kerk haalde het niet, maar wel zijn andere, graag gezongen lied: ‘O Jezus, hoe vertrouwd en goed klinkt mij uw naam in ’t oor’ (Lied 512 in Nieuw Liedboek: Zingen en bidden in huis en kerk).
Naar aanleiding van Keti Koti moest ik denken aan John Newton. In oudere liedboeken vind je een persoonsregister, waarin informatie te lezen staat over de tekstdichters. Helaas is dat weggevallen in het in 2013 verschenen nieuwe liedboek. Amazing grace illustreert dat in de kerken eeuwenlang, naast probleemloze participatie in de slavernij, ook protest klonk tegen wat als ‘normaal’ werd beschouwd. Newton maakte, wat wel genoemd wordt, een ‘krachtdadige bekering’ mee. Het doet mij denken aan de apostel Paulus, die van vervolger van de eerste christenen, verkondiger van de genade werd.
De lieddichter Willem Barnard schreef: ‘Newton beschouwde zichzelf als met de apostel Paulus te vergelijken: had hij niet de mensen vervolgd?’ De apostel schreef in zijn brieven over de slavernij van de zonde, maar de maatschappelijke tweedeling van vrijen en slaafgemaakten is in zijn brieven nog geen thema. Wel heeft Paulus diepe spijt dat hij mensen vervolgd en in de gevangenis gegooid heeft. Toch stuurt hij de gevluchte slaaf Onesimus terug naar zijn ‘eigenaar’ Filemon. Lees het briefkaartje dat de apostel schreef er maar op na in de Bijbel (Filemon 1, 10-20).
Ook gelovigen zijn vaak kinderen van hun tijd. Mij bekruipt wel een gevoel van schaamte dat de slavernij zo lang verdedigd is in het christelijke Westen. Dat vraagt om zelfonderzoek en de bereidheid je door ‘amazing grace’ te laten corrigeren. Dan heeft Newton zijn liederen niet voor niets geschreven.
Henk Onderstal
Emeritus predikant Abdijkerk
Luister hier naar Amazing Grace, gezongen door Aretha Franklin
