De slechtvalk: Niet slecht, wel snel
Kerken en vogels, het is een klassieke combinatie. Al zoekt de kerkuil zijn heil inmiddels elders, slechtvalken nestelen zich graag in kerktorens. Ook in Den Haag zijn ze te zien.
Rusland treft het al eeuwenlang niet erg met zijn leiders. Neem Ivan Grozny, in 1547 als 16-jarige tot tsaar gekroond. Aan zijn wreedheid dankt hij de bijnaam Ivan de Verschrikkelijke. Hij was een groot liefhebber van de valkenjacht. Op een kwade dag verdween tijdens een jachtpartij een van zijn favoriete valken. De tsaar hield daarvoor zijn jachtmeester – vorst Trifon Patrikejev – verantwoordelijk, die een gruwelijk einde vreesde. Hij bad even vurig als wanhopig om hulp, waarna zijn beschermheilige hem in een visioen de plek wees waar de jachtvogel zich schuilhield. Dankbaar omdat hij was ontsnapt aan een ellendige dood, liet Patrikejev in Moskou ter ere van de heilige Trifon een kerk bouwen, die er tot op de huidige dag staat.
Hieraan moest ik denken toen ik dit voorjaar de luide schreeuw van een slechtvalk hoorde in de Parkstraat, waar slechtvalken al jaren in de Jacobuskerk nestelen. Maar daar niet alleen, ook in de Bethlehemkerk aan de Laan van Meerdervoort zit een paar. Minder religieus georiënteerde valken vinden we op grote hoogte bij Binnenlandse Zaken en – iets minder hoog – in de Watertoren in Scheveningen. Dit voorjaar brachten deze vier koppels maar liefst veertien jongen groot.
Kerkuilen en windhanen
Kerken en vogels, het is een klassieke combinatie. De kerkuil was vroeger een vaste gast, maar is nu ‘onkerkelijk’ geworden. Zijn voedselgebied kwam door de uitbreiding van onze steden en dorpen steeds verder weg te liggen. Het afsluiten van de galmgaten hielp ook niet echt. En dan de haan: op veel kerktorens zien we de windhaan. Oorspronkelijk een heidens symbool dat een nieuw begin aankondigde. Bij de grootschalige bekeringen in de Middeleeuwen werd de haan soepel geïntegreerd in het christelijk geloof. Jezus zei immers tegen Petrus dat hij hem driemaal zou verloochenen voordat de haan die ochtend zou kraaien. De symboliek rond de haan is na de lenige transitie gebleven. Iemand die het geloof omarmt, maakt ‘een nieuw begin’. Terug naar de slechtvalk. Zijn naam heeft niets te maken met slecht zijn, maar is afgeleid van het werkwoord slechten ofwel neerhalen. In Nederland tellen we ongeveer tweehonderd paren. Voor hun jacht is een groot en open luchtruim noodzakelijk, vandaar hun voorliefde voor hoge gebouwen en rotsformaties. Het zijn fenomenale jagers die al op kilometers afstand hun prooi spotten. Als ze die zien, klimmen ze snel naar grotere hoogte om daarna een bijna verticale duikvlucht in te zetten. Eerst nemen de vleugels een V-vorm aan, maar bij snelheden van zo’n 240 kilometer per uur vallen hun vleugels in een strakke verticale plooi. Bij topsnelheden van ruim 300 kilometer per uur vouwen ze hun vleugels strak over de lengte van hun lichaam zodat de ruimte ertussen vacuüm wordt gezogen. Kort voor de botsing met hun prooi houden ze in. De slechtvalk heeft wel moeite om bij deze snelheden de prooi in het oog te houden. Slechts ongeveer veertien procent van de aanvalspogingen slaagt. En juist door die enorme snelheden hebben kleine zangvogels een kans om te ontsnappen. De manier van jagen is fascinerend en daarom zijn de vogels al eeuwenlang geliefd bij de liefhebbers van de valkenjacht. En onze Trifon? Die overleefde Ivan de Verschrikkelijke. De wrede tsaar overleed tijdens een schaakpartij op 54-jarige leeftijd, vergiftigd door zijn tegenstanders. En vorst Trifon Patrikejev genoot nog jarenlang van de jacht, maar niet met valken…
Foeke Zeilstra
Meer nieuws over de slechtvalken in Den Haag vind je via de QR code: 
foto: D. Cujee
